Göz teması eksikliği: Normal gelişim gösteren çocuklar ebeveynleriyle ve çevresindekilerle göz teması kurarlar. Ancak otizmli çocuklar genelde ebeveynleriyle bile sınırlı göz teması kurarlar.

Babıldamama: Normal gelişim gösteren çocuklar konuşmaya başlamadan önceki süreçte babıldarlar; yani bababa, dadada gibi sesler çıkarırlar ve bu sesleri de sanki konuşuyormuş gibi bir tonlamada çıkarırlar. Bebekler babıldama sırasında aynı sohbetteki gibi sıra alırlar  yani ebeveyn kendisiyle konuşurken bekler ve ebeveyn sustuğunda da babıldamaya başlarlar. Normal gelişim gösteren 1 yaş civarındaki bir çocuğun tonlama kullanarak babıldamasını ve babıldama esnasında da sıra almasını bekleriz.

Aşağıdaki videolarda Uzm. Dr. Sinan Çomu, “Otizm” ve çocuk nörolojisiyle ilgili çeşitli konular hakkında bilgiler veriyor.

Ebeveyn bir şey gösterirken ilgilenmeme: Normal gelişim gösteren çocuklar ebeveynleri parmakla bir şey gösterdiğinde başlarını o yöne doğru çevirir ve ilgilenirler. Ancakotizmli bir çocuk böyle bir durumda tamamen ilgisiz görünebilir ve başka şeylerle uğraşabilir.

İşaret etmeme: Çocuklar birinin ilgisini çekmek için ve bir şeyler istemek için işaret ederler. Örneğin çıngırak isteyen bir çocuk çıngırağa ve annesine bakarak çıngırağı işaret eder ya da dışarıda gezerken gördüğü kediyi işaret ederek annesine gösterebilir.

İsime tepki vermeme: Normal gelişim gösteren çocuklar isimleri söylendiğinde kendisine seslenildiğini anlayacak ve dönüp bakacaklardır. Ancak otizmli çocuklar isimleri söylendiğinde hiçbir ses duymamış gibi davranırlar.

Nesneleri ebeveynine göstermeme: Normal çocuklar ilginç buldukları nesneleri ellerine alarak ya da işaret ederek ebevynlerine gösterirler ve onların da bu nesneye bakarak ilgilenmesini isterler. Ortalama 1 yaşındaki çocuklardan bu davranışı sergilemesini bekleriz. Otizmli çocuklarda böyle bir davranış görülmemektedir.

Uygun olmayan gülme ve ağlama davranışı: Normal gelişim gösteren çocukların ağlama ve gülme davranışı genelde uygun bir nedene bağlıdır. Örneğin çocuk annesi istediği oyuncağı vermediğinde ağlar ya da istediği çikolatayı elde ettiğinde güler. Ancak otizmin erken belirtilerinden biri çocuğun ortada herhangi bir neden yokken kendi kendine gülmesi ya da ağlamasıdır. Benzer biçimde çocuk uygunsuz şekilde korktuğunda da gülmeye başlayabilir.

Mimik ve jestlerin az olması: Normal gelişim gösteren çocuklar 1 yaşında bir şey istemediklerinde başlarını sağa-sola sallarlar, annelerinin kucağına çıkmak istediklerinde ona doğru uzanırlar ya da anneleri komik bir yüz ifadesi yaptığında ona gülerler. İletişim içeren bu tür jest ve mimiklerin olmayışı ya da az oluşu dikkat edilmesi gereken bir bulgudur.

Hareket ve sesleri taklit etmeme: Normal gelişim gösteren çocuğa annesi el salladığında o da sallayacaktır, öpücük atıldığında o da atacaktır, ya da “aaa” gibi basit sesleri tekrar etmesi istendiğinde edecektir. Ancak otizmli çocuklar sesleri ve hareketleri taklit etmeleri istense bile genellikle taklit etmezler.

Tekrarlayan hareketlerin olması: Çocuğun bazı hareketleri sürekli olarak tekrarlaması otizme dair bir belirti olabilir. Örneğin sürekli elini dizine vurması, parmaklarını birbirine geçirerek oynaması, topu sürekli yere atması vb. tekrar davranışları otizmli çocuklarda sıklıkla görülür.

Ortak ilginin olmayışı: Çocuklar ebeveynleriyle oynarken etkileşime geçerler ve bu etkileşim esnasında güler, eğlenirler. Çocuğun bu tür bir etkileşime girmemesi, ebeveyniyle oynarken çok nadir gülmesi, otizm için risk faktörlerinden biridir. Ayrıca normal çocuklar, ebeveyniyle oynarken ortak ilgiyi sürdürerek bir süre boyunca bir ya da birkaç oyuncakla birlikte oynayabilirler ancak otizmli çocuklar oyun esnasında ortak ilgi sergilemez ve bir oyuncakla kendi başlarına oynamayı tercih ederler.

Nesnelerle normalden fazla ilgilenme: Çocuklar ilgi çekici oyuncaklarla veya diğer uyaranlarla ilgilenseler de çevrelerinde ebeveynleri, diğer çocuklar, akrabaları vb. olduğunda onlarla etkileşime girer ve onları yok saymazlar. Ancak otizmli çocuklar genelde ortamdaki nesnelere yönelir ve kişileri yok sayar, o kişiler ortamda yokmuş gibi davranırlar.

Oyuncak seçme ve uygun şekilde oynamama: Otizmli çocuklar genelde kendisine alınan oyuncaklardan bir kaçını seçer ve hep onlarla oynamak ister, diğer oyuncakları yokmuş gibi davranır ve onlarla oynamayı reddeder. Oynadığı oyuncakları da oyun esnasında uygun şekilde kullanmaz. Örneğin yaşıtları araba sürerken, o arabaları sürmek yerine yan yana dizebilir.

Uzman Dil ve Konuşma Terapisti

Sümeyra Öztürk

Kaynak: Doktor Amcam

Londra Üniversitesi Birkbeck Koleji’nin araştırma ekibinden Profesör Mark Johnson, BBC’ye verdiği demeçte, söz konusu çalışma hakkında bilgi verdi.Profesör Johnson, araştırmada, yaşları 6 ile 10 aylık olarak değişen 104 çocukta otizmin erken belirtileri ve bebeklerin beyin dalgalarındaki farklılıkların incelendiğini belirtti. Johnson, bu bebeklerin yarısının hastalık riski taşıdığının bilindiğini, çünkü otizm hastalığına yakalanan büyük kardeşleri olduğunu, geri kalanların ise düşük risk grubunda olduğunu söyledi. Otistik ve yaşı büyük olan çocuklarda göz teması eksikliği olabileceği için bebeklere insan yüzlerinin yer aldığı fotoğrafların gösterildiğini, kafatası derisine yerleştirilen algılayıcıların beyin faaliyetindeki farklılıkları incelediğini kaydeden Johnson, “Fotoğrafların her birine baktıkları zaman otizm geliştirmeyen düşük ya da yüksek risk grubundaki bebeklerin beyin dalgalarında büyük bir fark vardı. Otizm geliştiren bebeklerin beyin dalgalarında ise çok küçük bir fark bulunuyordu” dedi.

Bunun yüzde yüz hastalığı belirleyici olmadığını ifade eden Profesör Mark Johnson, “Tüm belirtilerin başlangıcından önce, eğitim programlarıyla hastalığa müdahale edebilirsek, en azından bazı vakalarda tüm belirtileri hafifletebiliriz” dedi. Otizm davranışsal belirtileri genellikle çocuğun birinci ya da ikinci yaşında ortaya çıkıyor. Kız çocuklarına göre erkek çocuklarda daha fazla görülen hastalığın tedavisi yok ancak davranış ve eğitim programları hastalıkta etkili oluyor. Hastalığın erken aşamada keşfedilmesinin ise tedaviye yardımcı olabileceğine dikkati çekiliyor.

Kaynak: Psikoloji Portalı

Prof. Dr. Ahmet Yaramış, otizm hakkında bilgi verdi.

Otizmin nedeninin günümüze kadar yapılan araştırmalar neticesinde henüz bulunamadığını kaydeden Prof. Dr. Yaramış, genetik ve bazı çevresel faktörlerin otizmin nedeni olarak gösterildiğini, ancak henüz kesin olarak ispatlanmadığını söyledi. Prof. Dr. Yaramış, “Ancak beyin fonksiyonlarını ve hücre iletişimlerini bozan, nadir de olsa bazı genetik, beyin kimya bozuklukları veya epilepsi gibi hastalıklarda otizm bulgularının görüldüğü bilinmektedir. Daha önceden bilinenin aksine günümüzde aşı ile otizm arasında bir ilişkinin olmadığı bilinmektedir. Teşhisi anne karnında mümkün olmayan otizm, kız çocuklarına oranla erkek çocuklarda dört kat daha fazla görülmektedir. Bunun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Otizm, yaygın gelişimsel bozuklukların bir alt grubudur. Yaygın gelişimsel diğer bozukluklar ise, asperger sendromu dil gelişimleri otizme göre daha iyi olmaktadır, rett sendromu sadece kız çocuklarında görülen ağır zihinsel geriliği ve baş çevresi küçüklüğü ile seyreden bir genetik hastalıktır. Dezintegratif ilk iki yaşa kadar çocuğun gelişimi normaldir ancak sonrasında otizm benzeri bulgular başlamaktadır” dedi.

Bu belirtilere dikkat

Otizmin en temel belirtisinin, çocukların göz teması kuramadığı olduğunu kaydeden Prof. Dr. Yaramış, “İsmi ile çağrılan çocuklar tepki veremezler ve bunların neredeyse tümünde konuşma problemleri vardır. Bu hastalar ya hiç konuşamazlar veya geç ve problemli konuşurlar. Otistik çocuklar işaret ile isteklerini gösteremezler, iletişim problemleri çok sıktır. Yaşıtları veya büyükler ile iletişim kurmada isteksizdirler. Grup oyunlarına katılamaz ve oyuncaklar ile anlamlı oynayamazlar. Bazı çocuklarda sallanma, el çırpma, kanat çırpma gibi stereotipi denilen nedeni belli olmayan tekrarlayan anormal hareketler veya ışığı açma-kapama gibi takıntılı davranışlar görülebilir.  Otistik çocukların bir diğer önemli belirtisi temastan hoşlanmazlar. Bebeklik çağında bile anne kucağında sakinleşmezler, aksine rahatsız olurlar. Otizmin bilinen bir tedavisi yoktur. Erken yaşta başlanan, aile desteği ile birlikte çocuğun yeteneklerine ve ihtiyaçlarına göre bireysel ve grup olarak özel eğitim programları hazırlanması, uzman kişilerce uygulanması, günümüzde bilinen tek tedavi yöntemidir. Özel eğitim ve ekip çalışmasını gerektiren tedavi uzun sürelidir ve ekipte çocuğun kendi doktoru, özel eğitimcisi, konuşma uzmanı, çocuk psikiyatri veya çocuk nöroloğu mutlaka bulunmalıdır. Uygulanacak olan ilaç tedavileri ise otizme eşlik eden ve varsa mevcut problemleri azaltmaya yöneliktir” diye konuştu.

Kaynak: Otizm.gen.tr

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların ailelerine yaz tatilinde çocuklarına nasıl davranmaları gerektiğin konusunda bilgi veren Psikolog Kübra Yelkenoğlu, bu önemli dönemin çok iyi değerlendirilmesi gerektiğini söyledi.

İlkokul çağında her 100 çocuktan 5’inde görülen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, çocukların hem okul hem de sosyal hayatını etkiliyor. Yaz tatilini hiperaktif çocukların tedavisi için en uygun yol haritasının belirlenmesi açısından önemli bir fırsat olduğunu belirten Psikolog Kübra Yelkenoğlu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile ilgili uyarılarda bulundu.

Erkek çocuklarda daha sık görülüyor

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, kızlara oranla erkeklerde daha sık rastlanan genetik ve biyolojik kökenli psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlık nedeniyle çocuklar, gelişimine uygun olmayan aşırı hareketlilik, istekleri erteleyememe ve dikkat dağınıklığı sergilemektedir. Aşırı hareketlilik, çocuğun okul hayatında ve sosyal hayatında hem aileleri için hem de öğretmenler açısından önemli bir sorundur. Bu tip çocuklar, kendilerini kontrol etmekte güçlük çekerler. Acelecidirler, akıllarına ilk gelen şeyi yapmak isterler, siz soruyu sorarken o çoktan cevaba geçmiştir. Aceleci oldukları için, ‘bunu yaparsam sonuçları ne olur?’ diye düşünemezler. Sonunu düşünmeden hareket ettikleri için tehlikeli durumlarla karşılaşmaları olasıdır.

Çocuk dikkatini toplayamamasına rağmen eğlendiği bir işle saatlerce uğraşabilir

Dikkat eksikliği görülen çocuklar, uzun süre bir şeye kendilerini vermez, dikkatlerini bir noktada toplamaz. İlgilerini çekmeyen, sıkıcı buldukları işlerle ve zihinsel bir uğraş gerektiren konularda dikkatlerini uzun süre toplayamadıkları için sevdikleri, eğlendikleri işlere saatlerce vakitlerini ayırabilirler. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite sık görülen bir sorundur. Hem dikkat eksikliği hem de aşırı hareketlilik ve dürtüsellik (istekleri erteleyememe) belirgindir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun görülme sıklığı yaş ilerledikçe düşmektedir. 4-12 yaşlar arasındaki erkeklerin \% 10’unda, kızların ise \% 4’ünde görülmektedir. 13-18 yaşlarına gelindiğinde ise bu oran yarı yarıya düşmektedir.

Çocuğunuz otururken el ve ayaklarını sürekli oynatıyorsa dikkat

Günümüzde yerinde duramayan, derslerine çalışmak istemeyen, enerjisi fazla olan her çocuğa ‘hiperaktif’ etiketi yapıştırılmaktadır. Bu çok yanlış bir değerlendirmedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun; davranışsal, fiziksel, bilişsel, duygusal, birçok belirtisi vardır. Bu çocuklar, her şeyi kurcalamak ister, konudan konuya atlar, saygısızca ve küfürlü konuşabilirler. El yazıları genellikle bozuktur, eşyaların üzerinde gezer, sıkıcı buldukları bir işle uğraşırken ya da ders sırasında uzun süre oturamazlar. Bu tip çocuklar, otursalar dahi el ve ayaklarını sürekli oynatırlar. Okula götürecekleri kitaplar, araç-gereçler düzensiz ve eksiktir. Grup içi oyunlarda arkadaşları tarafından istenmezler çünkü kurallardan hoşlanmazlar. Zekaları normal ya da normalin üstünde olsa bile genellikle okul başarıları düşüktür. Ruh halleri değişkendir, çabuk sinirlenirler, depresyon daha sık görülebilir ve duygusal yönden kararsızlıklar yaşarlar. Bazı çocukların görsel algılamalarında problem yaşayabilirler. Konuşma, telaffuz bozukluğu, işitme algılarında yetersizlik görülebilir.

Aile çocuğun olumlu yönlerini ortaya çıkarabileceği bir ortam sunmalı

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu çok rahatsız edici ve olumsuz gibi görünse de olumlu yönleri de vardır. Bu sorunla karşı karşıya gelen çocuklar genellikle enerjik, yaratıcı, arkadaş ortamlarında aranan ve sevilen tiplerdir. Girdikleri ortamlara daha kolay uyum sağlarlar, daha sıcakkanlıdırlar. Ailelerin yapmaları gereken ise; onlara, çocuklarının yapılarını, olumlu özelliklerini ön plana çıkarabilecekleri bir yaşam sağlamalarıdır. Her aile çocuğunun başarılı olmasını ister ve bu konuda ellerinden geleni yapar. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar ise genelde tembel olarak görülür. Aileler bu konuda çaresiz kalır. Bu çocuklar aslında tembel değildir. Ders çalışmaya, sıkıcı işlerle uğraşmaya isteksizlerdir. Sınavlarda çok basit hatalar yapar, sınavlarda ilk soruları başarılı bir şekilde yapsalar dahi sonlara yaklaştıkça hataları artar. Uzun süre derste, sınavda oturamadıkları için akademik başarıları da düşüktür.

Yaz kazalarına karşı dikkatli olun

Hiperaktif ve dikkat eksikliği olan çocuklara doğru yaklaşım çok önemlidir. Aile bu konuda uzman yardımı almalı ve belirlenen plan çerçevesinde çocuğun bu süreci en doğru şekilde atlatması sağlanmalıdır. Yaz aylarında onun sevdiği aktivitelere yönlenmesi sağlanabilir. Ancak tatilde havuz, deniz ve açık alanda istenmeyen olaylar yaşanabileceğinden aile yaz kazalarına karşı çok dikkatli olmalıdır. Küçük ve eğlenceli ödevlerle çocuğa sorumluluk duygusu aşılanabilir. Tüm bunlara ek olarak düzenli takip çok önemlidir.

Kaynak: TRT