Psikolog Prof. Dr. Üstün Öngel’in “Hiperaktivite tanısı konulan çocuklara kokaine eş değer ilaç veriliyor” açıklaması tartışmaya neden oldu. Tartışmaya diğer psikologlar da katıldı. Meslektaşlarından bir kısmı Öngel’i destekledi, bir kısmı ise şiddetle karşı çıktı.

Prof. Dr. Üs­tün Ön­gel, tıp dün­ya­sı­nı ka­rış­tı­ran açık­la­ma­lar­da bu­lun­du. Hi­pe­rak­ti­vi­te di­ye bir has­ta­lık ol­ma­dı­ğı­nı ifa­de eden Prof. Dr. Üs­tün Ön­gel, ço­cuk­la­ra okul­lar­da hi­pe­rak­ti­vi­te teş­hi­si ko­nul­ma­sı uy­gu­la­ma­sı­nı eleş­tir­di.

8 YIL­DA 10 KAT ART­TI

Okullarda has­ta­ne­ye git­me­si tav­si­ye edi­len öğ­ren­ci sa­yı­sı­nın her ge­çen yıl art­tı­ğı­nı sa­vun­an Öngel, “2003 yı­lın­da 10 bin ço­cu­ğa ‘hi­pe­rak­ti­vi­te’ teş­hi­si ko­nu­luyor ve ko­ka­in­le eş­de­ğer özel­lik­le­ri ka­nıt­lan­mış ilaç ve­ri­li­yor­du. Bu rakam 2011 yı­lın­a kadar 10 kat arttı” de­di. Ön­gel, hi­pe­rak­ti­vi­te ta­nı­sı ko­nul­ma­sı­nın rant amaç­lı ol­du­ğu­nu id­di­a et­ti.Ön­ge­l’­in açık­la­ma­la­rıy­la or­ta­ya çı­kan tar­tış­ma­ya mes­lek­taş­la­rı da ka­tıl­dı.

PSİ­Kİ­YAT­RİST PROF. DR. KE­REM DOK­SAT

Hi­pe­rak­ti­vi­te dik­kat ek­sik­li­ği­dir ve bu ilaç­la te­da­vi edi­li­yor. Suis­ti­ma­le açık olan ilaç­lar ol­du­ğu için bu du­rum­dan rant sağ­la­mak is­te­yen ki­şi­ler ola­bi­li­yor.

DOÇ. DR. OS­MAN ABA­LI:

Eği­tim­ci­le­r her ba­şa­rı­sız ço­cu­ğa hi­pe­rak­ti­vi­te tanısı koyuyor. Bu kolaya kaçmaktır. Bazı mes­lek­taş­la­rı­mız da ço­cu­ğa he­men ilaç ve­ri­yor. Bu du­rum­dan ilaç fir­ma­la­rı ge­lir sağ­lıyor.

TIBBİ BİR HASTALIK

Ço­cuk ve Er­gen Psi­ki­yat­ri­si Uz­ma­nı Nes­lim Gü­ven­de­ğer: Ço­cuk­lar­da mey­da­na ge­len hi­pe­rak­ti­vi­te tan­si­yon ve şe­ker has­ta­lı­ğı gi­bi ke­sin­li­ği ka­nıt­lan­mış bir has­ta­lık­tır. Hi­pe­rak­ti­vi­te ta­nı­sı ko­nul­muş  ço­cuk­lar­da da cid­di sı­kın­tı­lar mey­da­na ge­lir. Bu açık­la­ma­yı ya­pan ki­şi­ de sa­nı­rım he­kim
de­ğil.

Kaynak: BUGÜN GAZETESİ

Otizm belki de insanları Alzheimer hastalığından koruyor olabilir. 17 Haziran’da Medical Hypotheses dergisinde yayımlanan makalede, bu konuda ortaya konan bilgiler paylaşıldı. Ancak elbette doğruluğunun kanıtlanması için biliminsanlarının daha pek çok çalışma yapması gerekecek.

Wisconsin-Madison Üniversite-si’nden moleküler biyolog Cara Westmark’a göre, iki hastalık arasındaki bağlantı heyecan verici görünüyor. Zira her iki hastalık da son on yılda sayıca çok büyük artış gösterdi.

Araştırmayı yürüten Harvard Tıp Fakültesi’nden Alvara Pascual-Leone ve Brown Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Lindsay Oberman, otizmin Alzheimer’i engelleyebileceği düşüncesinden hareket ettiler. Araştırmacıların her ikisi de, beyne gelen değişik uyarılara verilen yanıtın beyin üzerinde nasıl bir değişiklik yarattığına (beynin plastisitesi) odaklandı. Değişiklikler, beyin hücreleri arasında güçlü bağlantılar oluşması veya nöral yolun yeniden döşenmesini sağlıyordu. Daha önceki çalışmalar, Alzheimer hastalarında düşük beyin plastisitesi olduğunu; otistiklerde ise bunun yüksek düzeyde olduğu belirlenmişti.

Farkı açığa çıkarabilmek için Pascual-Leone ve Oberman otizmin bir şekli olan Asperger’s sendromlu 35 hasta ile olmayan 35 kişilik kontrol grubu üzerinde transkranial magnetik stimülasyon tekniği denilen bir yöntem uyguladılar. Burada motor kortekse dışardan çok hafif bir uyarı veriliyordu. Ortalama olarak Asperger’s sendromluların ellerinde meydana gelen yanıt, olmayanlara göre daha fazlaydı ve bu da yüksek beyin plastisitesi ile uyumluydu.
Bu yükselmiş beyin plastisitesi yaşla azalıyordu. Çalışmada, Asperger’s olsun ya da olmasın beyin plastisitesi yaşlılarda, gençlere göre çok daha azalmıştı. Araştırmacıların düşüncesine göre çalışmaya başlandığında ise yükselen plastisite, otizm-Alzheimer bağlantısı bulunan kişilerde hiçbir zaman çok düşük seviyelere inmeyecekti.

Çalışmaya katılan Asperger’s sendromluların IQ’ları normaldi. Araştırmacılar otizmin diğer formlarında ve özellikle de entelektüel yetersizlik olan biçimlerinde nasıl bir yanıt alacaklarını bilmiyor. Harvard bağlantılı hastanelerin kayıtlarında 55 yaş üstü Alzheimer ve otizmin herhangi bir tipini birlikte gösteren hasta kaydı bulunamadı. Araştırma sonuçları olgu sayısı 10’un altına düştüğünden, genel sonuçları da geçersiz kılacağından bu tip olguların çok nadir ya da hiç olmadığı kanaatine varıldı.

Pascual-Leone’ye göre bu “olmama” halinin biyolojik olmayan gerekçelerle açıklanması mümkün görünüyor. Yıllar önce doktorlar birine semptomları dikkate almaksızın otizm tanısı koyabiliyordu, ya da erişkin yaşlarda otizm tanısı çok az konabiliyordu. Westmark’a göre bir diğer olasılık da özellikle azalmış entelektüel yetileri olan otistiklerde yaklaşan Alzheimer hastalığının belirtilerini fark edebilmenin neredeyse imkânsız olmasıydı.

Araştırmacılara göre otizmin koruyucu olması çok yeni bir fikir olabilir; ancak başka birilerinin de tam tersi bir görüşü ortaya atıp araştırmalar yapabileceğini düşünüyorlar. Aslında bu araştırmalar ve diğerleri, otizmin kesin bir formunda hastaların Alzheimer riskinin arttığını bile ima eder durumdadır. Zira bu hastalarda Alzheimer’a neden olduğu belirlenen amiloid beta protein fragman düzeyleri değişik düzeylerde bulunmuştur.

Pascual-Leone’ye göre yapılacak daha fazla çalışma, bu iki hastalık arasındaki ilişkiye bir düzen getirecektir. “Umarız bulunan bağ her iki hastalığın da semptomlarını azaltmada etkili olabilecektir” diyor çalışmayı yapan ekip. Yine de egzersiz, ilaçlar ve beyin eğitimleri beyin plastisitesini değiştirmede temel bir potansiyel taşıyor.

Çeviren: Dr. Ebru Oktay
İTÜ Medikososyal Birimi
Kaynak: Laura Sander, “Autism may carry a benefit: a buffer against Alzheimer’s”, https://www.sciencenews.org/article/autism-may-carry-benefit-buffer-against-alzheimer%E2%80%99s

Türkçe Kaynak: Bilim ve Gelecek

ABD’de bebekler üzerinde en geniş kapsamlı araştırma yapıldı Bu araştırmaya göre çıkan veriler ile bir çok hastalığın teşhisi önceden çözülebilecek. İşte haberin detayları.

Andolu Ajansı’nın haberine göre: ABD’de bebekler üzerinde gelişmiş görüntüleme teknikleriyle yapılan bir araştırma, otizm gibi nörogelişim bozukluklarının çok erken teşhisini mümkün kılabilecek verilerin elde edilmesini sağladı.

ABD’de bebekler üzerinde gelişmiş görüntüleme teknikleriyle yapılan bir araştırma, otizm gibi nörogelişim bozukluklarının çok erken teşhisini mümkün kılabilecek verilerin elde edilmesini sağladı.

California Üniversitesi San Diego’dan (UC San Diego) araştırmacıların başkanlığında, yeni doğan ve 3 aylık toplam 87 sağlıklı bebek üzerinde yapılan araştırma, ABD’deki JAMA Neurology dergisinde yayımlandı.

Dominic Holland başkanlığındaki US San Diego Tıp Okulu Nörobilim Bölümü araştırmacılarının yaptığı çalışma, bu konuda gelişmiş görüntüleme teknikleriyle yapılan en önemli araştırma olması açısından önem taşıyor.

Yüzlerce yıldır beyinlerinin fiziksel gelişimini izleyerek bozuklukları belirlemek amacıyla bebeklerin kafalarının çevresinin mezura ile ölçülmesi yöntemi kullanılıyordu. Ancak bebeklerin farklı kafa şekillerine sahip olması nedeniyle bu yöntemle eksiksiz sonuçlar almak mümkün olmuyordu. Gelişmiş teknikler yardımıyla yapılan araştırmanın sonuçları, bebek beynindeki en hızlı gelişimin doğum ile ilk 90 gün arasındaki sürede meydana geldiğini ortaya koydu.

Erkek bebeklerdeki beyin gelişiminin kızlara oranla daha hızlı olduğunun belirlendiği araştırma, beyindeki en hızlı büyümenin vücudun hareketiyle ilgili beyincik adı verilen bölümünde olduğunu, en yavaş gelişmenin ise hafıza ile ilgili bölümde gerçekleştiğini ortaya çıkardı.

Bilim adamları, bu verilerin karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesinin otizm gibi beyindeki gelişim bozukluklarının erken teşhisine imkan sağlayabileceğine dikkati çekiyor.

ARAŞTIRMANIN SONUÇLARI

Araştırmalar, yeni doğan bebeklerin beynindeki en hızlı büyümenin doğumdan hemen sonra başladığını ortaya koydu. Araştırmaya göre doğduktan sonra bebeklerin beyinleri ilk 90 gün içinde günde yüzde 1 oranında büyüyor. Bu oran bu sürenin sonunda yavaşlayarak günde yüzde 0,4’e geriliyor.

Araştırmada, erken doğum sonrası dönemde hafıza ile ilgili “hipokampüs” bölgesi de dahil olmak üzere beyinde birçok asimetrinin oluştuğunu gösterdi. Beyindeki asimetri, el becerisi ve dil yetenekleri gibi fonksiyonlarla bağlantılı bulunuyor.

Araştırma ekibinin başındaki Holland, UC San Diego’nun internet sitesinde yer alan açıklamasında, “Doğum sonrası dönemdeki nörogelişim bozukluklarının ne zaman ve nasıl ortaya çıktığının daha iyi anlaşılması tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine yardımcı olabilir. Beynin yapısal büyüklüğüyle ilgili değişikliklerin ölçülmesi, tedavi amaçlı müdahalelere alınan yanıtın izlenmesini kolaylaştırabilir. Yüksek nöroplastisite döneminde yapılan erken müdahale, belirlenen bozukluklarda gelecek yıllarda ortaya çıkacak ağırlaşmayı hafifletebilir” dedi.

Nöroplastisite, sinir sisteminin çevresel değişikliklere ve zedelenmelere karşı nörofiziksel ve nörokimyasal uyum geliştirme yeteneği olarak tanımlanıyor.

Holland, “Bulgularımız insan beynindeki en dinamik doğum sonrası büyüme evresinde, her ikisi de hızla gelişen beyin yapısı ve işlevi arasındaki ilişkinin daha derinden kavranmasına imkan veriyor” diye konuştu.

Kaynak: CanlıHaber

Bursal? Emel-Mehmet Kanbero?lu �iftinin 16 ya??ndaki otistik engelli �ocuklar? Fehmihan Kanbero?lu, mutfaktaki h�neriyle ev han?mlar?na ta? �?kart?yor. Konu?maya 6 ya??nda ba?layan Kanbero?lu, otistik olmas?na ra?men mutfaktaki kabiliyetleri ile herkese �rnek oluyor. Yakla??k 50 �e?it pasta-b�rek yapabilen Kanbero?lu, ‘K���k ?eften, B�y�k Lezzetler’ kitab? ile bu becerisini ta�land?rd?.

Kitab?n?n imza t�renine gelirken de yapt??? pastalardan getiren gen� Fehmihan, han?mlar?n takdirini kazand?. O?lunun en b�y�k hayalinin b�y�y�nce ?ef olmak oldu?unu ifade eden annesi Emel Kanbero?lu, �O?lumun otistik oldu?unu �?rendi?imizde ne yapaca??m?z? ?a??rd?k. Daha sonra yapt???m?z ara?t?rmalar sonucu e?itime a??rl?k verdik. Fehmihan, ben ne zaman mutfaktaki malzemelerden istesem, hi� kar??t?rmadan getiriyordu. Bana �ok yard?mc? oldu. Daha sona kendi hamurlar?yla bir ?eyler yapmaya ba?lad?. Vaktinin b�y�k k?sm?n? mutfakta ge�irmek onu �ok mutlu ediyor. Halihaz?rda 50 �e?it pasta b�rek yapabiliyor. Pasta ve yemek kitaplar?na �ok d�?k�n. ?nternette de konuyla alakal? geli?meleri ve yemek tariflerini b�y�k bir ilgiyle izliyor. Onlar? not al?yor. Bize ‘b�y�y�nce ?ef olaca??m’ diyor. Biz de anne ve babas? olarak o?lumuzun bu hayalini ger�ekle?tirmesi i�in ilk ad?m? att?k. H�nerlerini sergiliyoruz� dedi.

�B?Z?M DESTE?E oral boldenone VE ?LG?YE ?HT?YACIMIZ VAR�

Bursa�da faaliyet g�stermeye ba?lad?klar?ndan beri yeterince ilgi ve deste?i g�remediklerini ifade eden Mina Otizmle Ya?am Derne?i (MOYAD) Y�netim Kurulu Ba?kan? Cihan K?l?�, �2 y?ldan beri Bursa�da yapt???m?z faaliyetlerle otistik �ocuklar?n yaln?z olmad???n? g�stermek istedik. Ama sizin de g�rd�?�n�z gibi, herkes �ocu?u hasta de?ilse uzaktan bize bakarak ge�iyor. Bu �ocuklar?n ilgiye ve sevgiye ihtiyac? var. Onlar?n ellerinden tuttu?umuzda, Fehmihan gibi i�lerindeki yetene?i ortaya �?karabiliriz� diye konu?tu.
Fehmihan Kanbero?lu, Nil�fer Belediyesi’nin deste?iyle bast??? kitab?n? okurlar?na imzalad?. Vatanda?lar, Fehmihan’?n yapt??? leziz pasta ve b�reklere bay?ld?.

Kaynak: agazete

OTİZM

Otizm, yaşamın ilk üç yılında görülen karmaşık bir gelişimsel yetersizlik türüdür ve aynı zamanda da normal beyin fonksiyonlarının, soysal etkileşim ve iletişim becerileri alanlarındaki gelişimini etkileyen nörolojik bir bozukluğun sonucudur. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin 2000 yılında yayımladığı klavuza göre (DSM-IV-TR), otizm spektrum bozukluğu; (a) sosyal etkileşim sorunları, (b) iletişim sorunları ve (c) sınırlı yinelenen ilgi ve davranışlarla kendini göstermekte ve beş alt gruba ayrılmaktadır: (1) otizm (otistik bozukluk), (2) asperger sendromu, (3) başka türlü adlandırılamayan yaygın gelişimsel bozukluk (atipik otizm), (4) çocukluk dezentegratif bozukluğu, ve (5) rett sendromu. Otizm, otizm spektrum bozukluğu sınıflandırılmasındaki en temel alt gruptur ve sosyal etkileşimde, iletişim ve oyunda önemli yetersizlikler ve çeşitli takıntılarla kendini göstermektedir. Bu yetersizliklere bağlı olarak otistik özellikler gösteren çocuklarda, çevresindeki diğer kişilerle sosyal etkileşime girmede isteksizlik, göz kontağı kurmalarında sınırlılık, dil ve iletişim sorunları gibi belirgin yetersizlikler görülebilmektedir (Mulligan, 2003).

Otistik özellikler gösteren çocukların yaşamlarını daha kaliteli bir hale getirebilmek ve onların işlevsel becerilerini geliştirebilmek için farklı özelliklerdeki yardımcı teknolojilerden (Assistive Technologies)yararlanılmaktadır. Yardımcı teknolojiler en genel anlamıyla gelişimsel yetersizlik gösteren bireylerin işlevsel becerilerinin geliştirilmesi, sürdürülmesi ve arttırılması amacıyla kullanılan nesneler, araçlar, görsel uyaranlar ve ileri düzeyde teknolojiye sahip ürünler olarak tanımlanabilmektedir (Michel, 2004). Otistik özellikler gösteren çocukların eğitimlerinde kullanılan üç temel yardımcı teknoloji stratejisinden söz edilmektedir (Michel, 2004 ; Stokes, 2008 ve Mcculloch, 2004). Bunlar düşük düzeyde teknoloji kullanılan uygulamalar (“low” technology), orta düzeyde teknoloji kullanılan uygulamalar (“mid” technology) ve ileri düzeyde teknoloji kullanılan uygulamalardır (“high” technology).

Düşük düzeyde teknoloji kullanılan uygulamalar, görsel destek sistemlerinin yoğun olarak kullanıldığı pil ya da elektronik güç kullanılarak işletilmeyen stratejilerdir. Aynı zamanda bu tür uygulamalar düşük maliyetli, hazırlanması ve kullanımı da oldukça kolay olan uygulamalardır. Pil ya da basit elektronik güç kullanılarak işletilen stratejilerse orta düzeyde teknoloji kullanılan uygulamalar arasında yer almaktadır. İleri düzeyde teknoloji kullanılan uygulamalar,  orta düzeyde teknolojilere göre daha karmaşık teknolojilerin kullanıldığı uygulamalardır.

 

Düşük Düzeyde Teknoloji Kullanılan Uygulamalar

Otistik özellikler gösteren çocukların eğitimlerinde kullanılabilecek tek bir yol ya da program önerilememekle birlikte alan yazında yer alan farklı kaynaklar otistik özellikler gösteren çocukların eğitimlerinde geleneksel sözel ipuçlarına kıyasla, görsel ipuçlarının daha etkili olduğunu ifade etmektedir (Schlosser, Blischak, Belfiore, Bartley ve Barnett, 1988; Michel,2004).  Bu nedenle de birçok araştırmacı ortak bir noktada buluşarak, otizmli çocukların eğitimlerinde görsel destek sistemlerinin kullanılmasını önermektedir (Dettmer, Simpson, Myles-Smith ve Gantz, 2000; Maguire, 2005; McClannahan ve Krantz,1999; Grandin,1995; Kimball, Kinney, Taylor ve Stromer, 2003; Rao ve Gagie, 2006). Otistik çocukların eğitimlerinde düşük düzeyde teknolojilerin kullanıldığı görsel destek sistemleri arasında, PECS (Picture Exchange Communication system- PECS – Resim Değiş Tokuşuna Dayalı İletişim Sistemi), sosyal öyküler (soscial stories), görsel çizelgeler ve düzenleyiciler (visual organizer), etkinlik çizelgeleri (activity schedules)  gibi uygulamalar yer almaktadır (Dettmer ve diğ., 2000; Schuerman ve Webber, 2002; Rao ve Gagie, 2006).

Otistik özellikler gösteren çocuklar da günlük yaşamlarını sürdürmede ve sorumluluklarını yerine getirmede de zorlanmaktadırlar. Otistik özellikler gösteren çocukların yaşadıkları bu sorunları aşmalarına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmış olan çizelgeler (görsel/yazılı) otistik özellikler gösteren çocukların; (a) kendini yönetme, yönergeleri ve kuralları izleyebilme becerilerinin geliştirilmesinde, (b) problem davranışlarının ve etkinlikler arası geçişlerde yaşanan sorunların azaltılmasında, (c) iletişim becerilerinin ve sosyal becerilerinin geliştirilmesinde (d) toplumsal, günlük yaşam ve serbest zaman becerilerinin kazandırılması süreçlerinde yoğun biçimde kullanılmaktadır (Stokes, 2008). Gerçek nesnelerden (objec schedule), sadece resimlerden ya da resim ve yazıların bir arada kullanıldığı görsel çizelgeler, düzenleyiciler (visual Schedule; visual calendar), ve görsel yönergelerle (visual directions) otistik özellikler gösteren çocuklar evde/okuldaki günlük/haftalık rutinlerini ve bu rutinler içerisinde gerçekleştirmeleri gereken becerileri, uymaları gereken kuralları rahatlıkla yerine getirebilmektedirler.

Düşük düzeyde teknolojilerin kullanıldığı bir başka uygulamada McClannahan ve Krantz tarafından geliştirilen ve resimli ya da yazılı olarak iki farklı biçimde hazırlanabilen etkinlik çizelgeleridir. Etkinlik çizelgeleri otistik özellikler gösteren çocukların toplumsal ve günlük yaşam becerilerini kazanmalarını sağlamanın yanı sıra, öğretmenlerinin ve anne-babalarının yardımı ve doğrudan ipucu, hatırlatmaları olmaksızın etkinlikleri ve becerileri gerçekleştirmelerini sağlamaktadır. Etkinlik çizelgelerini takip etmeyi öğrenme otistik özellikler gösteren çocukların çizelgede yer alan becerileri yetişkin yardımı ve ipucu olmadan yapabilmelerini sağlamanın yanı sıra, otistik çocukların genel özellikleri arasında yer alan etkinlikler arası geçişlerde yaşanan güçlükleri ve ortaya çıkan sorunları da (örn; öfke nöbetleri) azaltmaktadır. Aynı zamanda etkinlik çizelgeleri çocukların; (a) etkinlikler arasında bağımsız geçiş yapabilmelerini, (b) seçim yapabilmelerini, (c) etkinlikleri sıraya dizebilmelerini, (d) bu sıraya uymalarını ve (e) toplumsal ve günlük yaşam becerilerini kazanmalarını da sağlamaktadır (McClannahan ve Krantz,1999).

Otistik özellikler gösteren çocukların sorun yaşadığı alanlardan biri olan iletişim becerilerinin geliştirilmesi amacıyla 1980’li yıların ikinci yarısında ABD’de Andy Bondy ve Lori Frost tarafından geliştirilmiş olan Resim Değiş Tokuşuna Dayalı İletişim Sistemi (Picture Exchange Communication System- PECS) otistik özellikler gösteren çocuklara iletişim becerilerinin kazandırılmasında yaygın ve başarılı bir biçimde kullanılan ve düşük düzeyde teknoloji kullanılan uygulamalar arasında yer almaktadır (Kırcaali-İftar,2007).

Otistik özellikler gösteren çocuklar küçük grup etkinlikleri ya da birebir olarak gerçekleştirilen sosyal becerileri ve sosyal etkileşim becerilerini gerçekleştirmede ya da öğrenmiş oldukları sosyal becerileri genellemede desteğe ihtiyaç duymaktadırlar(Michel,2004;Stokes,2008). Carol Gray tarafından geliştirilen sosyal öyküler, otistik özellikler gösteren çocukların, çeşitli sosyal durumları anlamalarına ve diğer insanlarla etkileşime girmede kullanılabilecekleri özel davranışları öğrenmelerine yardımcı olmaktadır (Stokes,2008). Bu uygulamada, öğretmenler ya da anne babalar tarafından çocuğun sorun yaşadığı alanlara yönelik kısa öyküler yazılır. Bu öyküler çocuğun bireysel özelliklerine uygun olarak hazırlanır ve resimler/karikatürler kullanılarak görselleştirilir. Örneğin otobüsle seyahat etmede sorun yaşayan bir çocuğa otobüse binmeden önce o ortamda yaşanabileceklerle ilgili hazırlanmış olan bir öykünün okunmasıyla bu ortamda nelerle karşılaşabilecekleri hatırlatılarak ortaya çıkabilecek sorunlar önlenebilmekte ve aynı zamanda ortamda sergilemesi beklen davranışlarla ilgili hatırlatmalar yapılabilmektedir (Kırcaali-İftar,2007; Michel,2004)

Orta Düzeyde Teknoloji Kullanılan Uygulamalar

Otistik özellikler gösteren çocuklarda, ağırlıklı olarak iletişim becerilerinin, dili anlama becerilerinin ve sosyal becerilerin kazandırılması süreçlerinde orta düzeyde teknoloji kullanılan uygulamalardan yararlanılmaktadır. Aynı zamanda otistik özellikler gösteren çocuklara akademik becerilerin, organizasyon becerilerinin kazandırılmasında, problem davranışların azaltılmasında ve çocukların dikkat ve motivasyonlarının arttırılmasında da orta düzeyde teknoloji kullanılan uygulamalardan yararlanılmaktadır. Kasetçalar, kayıt cihazı, ses çıkışı olan basit araçlar/aygıtlar  (simple voice output) ve zamanlayıcılar (timers) orta düzeyde teknolojinin kullanıldığı uygulamalara örnek olarak verilebilir (Stokes, 2008). Bu uygulamalar sırasında kullanılan araçlar/aygıtlar genel olarak ses çıkışıyla iletişime yardımcı olan araçlar (Voice Output Communication Aids-VOCAs) olarak da adlandırılmaktadır (Michel,2004; Stokes,2008). Orta düzeyde teknolojiler arasında yer alan bu araçlar genellikle dokunularak aktive edilir ve hem ses çıkışı hem de ses kaydı yapılabilen araçlardır ve sıklıkla görsel ve yazılı ipucu ile birlikte kullanılırlar. Otistik özellikler gösteren çocukların günlük aktiviteleri sırasında gerçekleştirdikleri zaman gerektiren etkinliklerin uygun zamanlarda tamamlanmasında zamanlayıcılar/mutfak saatleri (timers) kullanılabilmektedir Örneğin; kitap okuma zamanı, bilgisayar zamanı, müzik dinleme ya da sevdiği TV programını izleme zamanı gibi.

Otistik özellikler gösteren çocukların sosyal etkileşim ve iletişim becerilerinin geliştirilmesinde yararlanılan ve orta düzeyde teknolojiler arasında yer alan araçlardan biride “Language Master” adı verilen bir araçtır. Bu araçla hem ses kaydı yapılabilmekte hem de ses çıkışı sağlanabilmektedir McClannahan ve Krantz,1999; Stokes, 2008). Ses kaydı araçla birlikte kullanılan kartlar üzerine yapılmakta ve kartın makineden geçirilmesiyle ses çıkışı sağlanmaktadır. Language Master, ses kaydı yapılan kartlar üzerine resimler eklenerek de kullanılabilmektedir. Language Master ve zamanlayıcılar aynı zamanda düşük düzeyde teknolojilerin kullanıldığı uygulamalar arasında yer alan etkinlik çizelgeleriyle birliktede kullanılmaktadır (McClannahan ve Krantz,1999).

İleri Düzeyde Teknoloji Kullanılan Uygulamalar

İleri düzeyde teknolojilerin kullanıldığı uygulamalar biraz daha karmaşık ve daha fazla maliyet gerektiren uygulamalardır. Video kameralar, bilgisayarlar (donanımlar ve yazılımlar) ,  tarayıcılar, yüksek düzeyde teknolojinin kullanıldığı uygulamalara örnek olarak verilebilir (Mcculloch, 2004; Stokes, 2008). Video kameralar otistik özellikler gösteren çocukların istenmeyen davranışlarını azaltma ya da ortadan kaldırmada, dili anlama becerilerinin geliştirilmesinde, sosyal becerilerin, özbakım becerilerinin (diş fırçalama, el yıkma vb.) ve akademik becerilerin kazandırılmasında başarılı bir biçimde kullanılmaktadır. Ayrıca, otistik özellikler gösteren çocukların pek çoğunun görsel uyaranları tercih etmesi, görselliğe dayalı uygulamalara daha iyi tepki vermesi nedeniyle görsel uyaranların kullanıldığı (bilgisayar ekranı ya da televizyon ekranı) bu uygulamaların etkili olabileceği düşünülmektedir. Örneğin otistik çocukların eğitimlerinde kullanılan video ile model olma yöntemi otistik özellikler gösteren çocuğun hedef davranışları gerçekleştiren kişinin/modelin (model kişinin kendisi ya da bir başkası olabilir) video kaydını izlemesi ve izlediği uygun davranışları tekrar  etmesi ile gerçekleştirilmektedir.  Aynı zamanda yapılan araştırmalarda video ile model olmanın duygu tanıma, bağımsız oyun oynama, kendiliğinden selamlaşma, sohbet becerileri, özbakım becerileri, günlük yaşam becerileri, kendiliğinden istekte bulunma, dil üretimi, sosyal etkileşim başlatma, öfke nöbetleri, saldırganlık davranışları üzerinde etkili olarak kullanılabilen bir uygulama olduğunu göstermektedir (Buggey, 2005; Sturmey, 2003; Charlop-Christy ve Daneshvar, 2003;  Yingling ve Neisworth, 2003).

Yardımcı teknolojilerin kullanımı ile ilgili yapılan araştırmalar otistik özellikler gösteren çocukların eğitimlerinde bilgisayar kullanımının çocukların dikkat sürelerinin arttırılmasında, motor becerilerinin geliştirilmesinde, akademik becerilerin kazandırılmasında, davranış problemlerinin azaltılmasında, sosyal becerilerinin geliştirilmesinde ve serbest zaman ve oyun becerilerinin kazandırılmasında etkili olduğunu göstermektedir (Dauphin, Kinney ve Stromer, 2004; Grynzspan, Martin, Nadel, 2005; Mcculloch, 2004; Stokes, 2008).

Otistik özellikler gösteren çocukların çoğu standart özelliklere sahip bilgisayarları rahatlıkla kullanabilmektedirler  (Bell, Potter,Walsh, 2006). Ancak bilgisayarlarda kullanılan bazı özel donanımlar (örneğin; dokunmatik ekranlar, alternatif klavyeler (intellikeys), fareler (örneğin iztopları (trackballs) ve yazılımlar sayesinde bilgisayarlar otistik çocukların eğitimlerinde farklı alanlardaki becerilerin geliştirilmesinde (dil becerileri, sosyal beceriler, problem çözme becerileri, akademik beceriler vb. alanlarda kullanılabilen yazılımlar) etkili bir biçimde kullanılabilmektedir (Bell, Potter, Walsh, 2006; Lehman, 1997).

 

Sonuç ve Öneriler

Otistik çocukların eğitimlerinde yardımcı teknolojilerin kullanımıyla ilgili verilen bu genel bilgiler ışığında bile  otistik çocukların eğitiminde yardımcı teknolojilerin kullanımının olumlu etkileri son derece açık bir biçimde görülmektedir. Otistik çocukların eğitiminde giderek yaygınlaşan bir biçimde kullanılan yardımcı teknolojilerin Türkiye’de sistematik olarak yürütülen uygulamaları arasında “PECS” ve “Etkinlik Çizelgeleri” sayılabilmektedir. Düşük düzeyde teknoloji gerektiren uygulamalar arasında yer alan her iki uygulamada bilimsel dayanaklar ve uygulama alanında yürütülen titiz çalışmalarla otistik özellikler gösteren çocukların eğitimlerinde başarılı bir biçimde kullanılmaktadır. Aynı zamanda  özel eğitim alnında yapılan bu çalışmalar, kongreler, çalıştaylar, ülke genelinde giderek yaygınlaştırılan seminerler ve düzenlenen kurslar yardımıyla daha fazla sayıda alan uzmanına ulaştırılmaya çalışılmaktadır. Ancak yürütülen bu uygulamaların yeterli olduğunu söylemek çok mümkün değildir. Otistik özellikler gösteren çocukların eğitimlerinde yardımcı teknolojilerin kullanımının yaygınlaştırılabilmesi için öncelikle özel eğitim ve bilgi ve iletişim teknolojileri alanındaki uzmanların işbirliği içerisinde çalışmaları son derece önemli görülmektedir. Bunun yanı sıra yardımcı teknolojilerin otistik özellikler gösteren çocukların eğitimlerinde kullanımı ile ilgili araştırmalar planlanmalı ve bu araştırmaların sonuçları bilimsel kongrelerde alan içerisinde yer alan meslek grupları ile paylaşılmalıdır. Bu yardımcı teknolojiler ile ilgili Türkiye’de yapılacak olan uygulamalara sağlam bir temel oluşturmak ve bu uygulamaların doğru ve etkili olarak kullanılmasına zemin hazırlamak adına son derece önemli görülmektedir. Aynı zamanda özel eğitim alanında yetiştirilen öğretmen adaylarına ve alan uzmanlarına verilen lisans ve lisansüstü eğitim programlarında adaylara yardımcı teknolojiler ve bilgisayar kullanımıyla ilgili işlevsel bilgilerin kazandırılması da uygulamaların yaygınlaştırılması açısından oldukça önemli görülmektedir. Akademik alanda yapılan çalışmaların, özel eğitim alanında yetiştirilen öğretmen adaylarına ve alan uzmanlarına verilen eğitimin getireceği olumlu katkıların bir sonucu olarak gelişimsel yetersizliği olan çocukların ve dolayısıyla da otistik özellikler gösteren çocukların eğitimlerinde yardımcı teknolojilerin kullanımının öneminin anlaşılmasıyla yasa ve yönetmeliklerde gelişimsel yetersizliği olan çocukların eğitimlerinde farklı düzeylerdeki yardımcı teknolojilerin kullanımı ile ilgili maddelerin yer alması da uygulamaların yaygınlaştırılmasını sağlama açısından oldukça önemli görülmektedir. Sonuç olarak otistik özellikler gösteren çocukların eğitiminde yardımcı teknolojilerin kullanımının yaygınlaştırılması amacıyla yer verilen önerilerin birbiri ile bağlantılı olduğu ve birinin yapılmasının diğerinin yapılmasını olumlu olarak etkileyeceği düşünülmektedir. Tüm bunlar dikkate alındığında, yardımcı teknolojilerin kullanımının otistik özellikler gösteren çocukların eğitimlerinde yürütülen uygulamalar arasında daha fazla yer alabileceği düşünülmektedir.

KAYNAKÇA

1)Acar, Ç. ve Diken, I. H. (Baskıda). Otistik bozukluk gösteren çocuklara video model öğretim uygulamalarıyla yapılan
çalışmaların incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi.
• 2)Akmanoglu, N., Pektaş, E., & Uludemir, A. (2010). Videoyla model olmanın eşzamanlı ipucuyla öğretim ile birlikte
sunulmasının otistik çocuklara selamlaşma becerilerinin öğretimi üzerindeki etkileri. 20. Ulusal Özel Eğitim Kongresi’nde
sunulan sözlü bildiri, Gaziantep.

Kaynak: http://busrakurcan.blogspot.com.tr/