• MATEMATİK NEDİR?
• MATEMATİK NEDEN ÖNEMLİDİR?
• MATEMATİK EĞİTİMİNE NE ZAMAN BAŞLANMALIDIR?
• MATEMATİK EĞİTİMİNDE ÖN KOŞUL BECERİLER NELERDİR?
• MATEMATİK EĞİTİMİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER NELERDİR?

MATEMATİK NEDİR?

Matematik günlük yaşamda karşılaşılan problemleri çözmede başvurulan sayma, hesaplama, ölçme ve çizme işidir. Diğer bir deyişle bir örüntü ve sistemler bilimidir diyebiliriz. Matematiksel etkinliklerle insanlar, başta sayı ve şekil olmak üzere çeşitli matematiksel temel kavramları ve ilişkileri kullanarak bütün bu olaylar dizgisini kendi içlerinde anlamlı bir hale getirmeye çalışırlar. Matematik, kavramsal bilgiler ve işlemsel bilgiler olmak üzere ikiye ayrılır. Kavramsal bilgiler, bireyin içsel olarak sahip olduğu bilgi temel alınarak oluşturulan ilişkilendirmedir. İşlemsel bilgi ise kurallara dayalı rutin matematiksel bilgiyi temsil eden sembolleri içeren bilgi bütünlüğüdür.

NEDEN ÖNEMLİDİR?   

Matematiğin en temel amacı günlük yaşamda karşılaşılan problemleri çözmek,çocukları hayata ve yaşamda karşılaşılabilecek sorunları çözme becerisi kazandırmaktır. Bu nedenle matematik öğretimi tüm toplumlarda önemini korumaktadır.

Özel gereksinimli bireylerin bilgiyi içselleştirme ve kuralları sembolleştirerek bir şemaya oturtma becerileri sınırlıdır. Sadece matematik işlemlerini sembolleştirme değil, günlük  yaşamda karşılaştıkları diğer becerileri de sembolleştirmeye ihtiyaç duyarlar.İşte bu noktada matematik öğretimi, özel gereksinimli bireylere bilgiyi zihinde nasıl sembolleştireceklerini öğrenme olanağı tanır. Bu nedenle matematik öğretimi ve semboller çok önemlidir.

EĞİTİME NE ZAMAN BAŞLANMALIDIR?               

Matematik kendi içerisinde hiyerarşik yapısı olan bir bütündür.. Çocuğun her yaşta öğrenmesi gereken beceri farklıdır. Bu nedenle gelişim özelliklerine en uygun beceriler yeterli hazır bulunuşluk düzeyinde mutlaka verilmelidir. Kavramsal bilgiler için işlem öncesi dönemde çalışmalara başlanmalıdır. Bu 2-6 yaş arası dönemi kapsar. İşlemsel bilgilerle çalışılmaya ise somut işlemler döneminde başlanılmalıdır

ÖN KOŞUL BECERİLER NELERDİR?           

Her öğrenilen şey yeni bir öğrenme ürününün ön koşuludur. Kavramsal dönem, işlemsel dönemin önkoşul becerilerini içermektedir.Matematik işlem ve becerileri ardışıklık gösterdiğinden, öğrenci bir işlem ya da beceriyi öğrenmeden diğerinin öğretimine geçildiğinde, öğrencinin yeni öğretilen işlem ve beceriyi öğrenmesi de mümkün olmamaktadır. Dolayısıyla, kavram, beceri ya da işlemlerin birbirinin önkoşulu olma ilişkilerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Çocuğun gelişim özelliklerine uygun kavramsal dönemdeki öğrenilmesi gerek becerileri söyle sıralayabiliriz,

• Zıt kavramlar (büyük- küçük, dolu-boş, önce-sonra, sağında-solunda, az-çok, tam-eksik)
• Sınıflandırma
• Eşleme
• Sıralama
• Örüntü tamamlama
• Geometrik cisimler(üçgen, kare, daire, dikdörtgen)
• Eksik olanı ekleme
• Fazla olanı çıkarma çalışmaları

KULLANILAN YÖNTEMLER NELERDİR?

Gerçekleştirilmesi beklenen kazanım doğrultusunda tüm yöntemler kullanılabilir. Burada önemli olan yöntemin çocuğun gelişim seviyesine uygunluğudur.çalışmalara başlanılmadan önce kazanması gereken ilk kazanım belirlenmeli,bu belirlendikten sonra alt basmaklarına ayırarak çalışmalar yapılmalıdır. Örneğin, az-çok,eksik-fazla,önce-sonra kavramları; 1den 20 ileri geri ritmik sayma öğrenilmeden toplama işlemi öğretilmemeli. Eldesiz toplma işlemi tam olarak kazandırılmadan eldeli toplama işlemine geçilmemeli. Tüm bu eğitim verilirken konu kendi içinde alt basamaklarına ayrılmalıdır. Örneğin “ eldesiz toplama işlemi yapar” kazanımını ele alalım. Alt basamakları kolaydan zora doğru şu şekilde sıralayabiliriz.

•  Bir basamaklı bir doğal sayıyla, bir basamaklı bir doğal sayıyı sonuç bir basamaklı çıkacak şekilde toplar.
• Bir basamaklı bir doğal sayıyla, bir basamaklı bir doğal sayıyı sonuç iki basamaklı çıkacak şekilde toplar.
• Bir basamaklı üç doğal sayıyı sonuç bir basamaklı çıkacak şekilde yan yana toplar.
• Bir basamaklı üç doğal sayıyı sonuç bir basamaklı çıkacak şekilde alt alta toplar.
• Bir basamaklı üç doğal sayıyı sonuç iki basamaklı çıkacak şekilde yan yana toplayıp sonucunu yazar/söyler.
• Bir basamaklı üç doğal sayıyı sonuç iki basamaklı çıkacak şekilde alt alta toplayıp sonucunu yazar-söyler.
• İki basamaklı bir doğal sayı ile bir basamaklı bir doğal sayıyı eldesiz toplayıp sonucunu yazar-söyler.
• İki basamaklı bir doğal sayı ile iki basamaklı bir doğal sayıyı sonuç iki basamaklı çıkacak şekilde toplar.

Bu planlamanın ardından basamaklandırılmış öğretim, doğrudan öğretim  yöntemleri matematik öğretimi için idealdir. Basamaklandırılmış- doğrudan öğretim; kazandırılacak becerinin nasıl gerçekleştirileceği ile ilgili model olunma, öğrencinin beceriyi bağımsız olarak uygular duruma gelmesi için dönüt ve düzeltmelere yer verme, ipuçlarının azaltılarak alıştırmalar yaptırma esasına dayanan öğretim yöntemidir. Özel eğitimde önemli olan kullanılan yöntem ne olursa olsun uygun pekiştireç kullanımı ve doğru yer ve zamanda dönüt düzeltme yapılmasıdır.Aktif öğrenmeye dayalı, çocuğa yaşantısal ortamlar sunan öğrenme ortamı öğrenmenin kalıcılığını artırır.

Unutmayalım ki öğrenme gelişimsel bir davranıştır. Her bireyin kendi doğası içinde farklı öğrenme stilleri vardır. Özel eğitimde çocuğu yakından tanıma,eğitimci- veli iletişimi,yoğun eğitim, ev ortamında eğitime verilen destek bu davranışı geliştiren en önemli unsurlardır.

ZİHİNSEL ENGELLİLER SINIF ÖĞRETMENİ

İNCİ ER SERİNGEN

Ölüm, kavram olarak her yaşta insanı derinden etkileyen soyut bir gerçekliktir. Ölüm karşısında her insan mutlaka bir şeyler hisseder ve hislerini farklı şekillerde ortaya koyar.Söz konusu çocuklar olduğunda ise ölüm konusunu açıklamak oldukça güç bir iş gibi gelir.

Çocukların ölüm kavramına bakış açıları yaşlarına göre değişmektedir. Ölümü algılamak ve kabullenmek için belli bir olgunlukta olmak gerekir ki bu yaş aslında tam olarak 11 civarıdır diyebiliriz çünkü; çocukların soyut düşünme becerileri 11 yaş civarında gelişir ve çocuk, ölen bir bireyin sonsuzluğa gittiğini, ölüm denen olgunun yokluk olduğunu ve yokluğun ne olduğunu anlayabilir. Ancak bunun dışında genel bir yaş sırası ile ölümü algılayışları yazının ilerleyen bölümlerinde anlatılacaktır.

Bizim merkezimizde çalıştığımız özel çocuklarımızın ölüme bakışlarına gelince: çocuklarımızın her biri birbirinden farklıdır. Kimi otizmli, kimi zihinsel engelli kimi down sendromu vs.. bizlerden onlara ölümü anlatış şeklimizin farklı olması beklenir genelde oysa hiç de farklı değildir. Onlar da hissiyatları oldukça kuvvetli, hayatlarındaki değişiklikleri, eksiklikleri fark edebilen ve bilmeye hakkı olan bireylerdir.

Ölüm çoğu zaman bir yakının kaybında gündeme gelir ve ardından bazen çocuğun ruh halini etkileyen bir problem olarak ölüm kaygısı adı altında ortaya çıkabilir. Daha öncede bahsettiğim gibi genel olarak çocukların yaşlarına göre ölümü algılayışlarını ele alalım: 2-3 yaş için: Ölüm, uzun bir uykudur, ölen kişinin hep bir gün uyanacağını düşünür. 4-5 yaş çocuğu ölümü kabullenmeye başlar,ancak ara  ara giden kişiyi özler ve tepkisini ortaya koyabilir. 5 yaş üstü ise ölen bireyin bir daha gelmeyeceğini farkındadır ancak soyut düşünce tam olarak oluşmamıştır. Dolayısıyla o da ölüm kavramını çok netleştirememiştir.

Çalıştığımız otizmli,  zeka geriliği yaşayan vs.. gibi çocuklarımız “soyut” düşünme yeteneğine sahip olmadıkları veya soyut düşünmekte zorlandıkları  için  “ölüm”  kavramını net ve kısa bir şekilde açıklamamız gerektiğinden bahsetmiştik.Çocuklarımıza ölüm olayını anlatırken, daha olmadan önce  yaş düzeyine uygun bir açıklama yapmak ve sorularını cevaplandırmak onun ölümü hayatın bir parçası olarak algılayabilmesine yardımcı olacaktır.  Ancak hepimizin farkında olmadan yaptıkları hatalı açıklamalara bakacak olursak:

• Ölümü uyku ile eşleştirmememiz gerekir: Ölen kişinin uyuduğunu ve bir süre sonra uyanacağını düşünür.
• Ölümü yolculuk ile eşleştirmememiz gerekir: Ölen kişi uzun bir yolculuğa gitmiştir ve elbet bir gün dönecektir.
• Ölümü hastalık ile eşleştirmememiz gerekir: Ölen kişi her insan gibi hastalanmıştır ve elbet bir gün iyileşecektir.

• Ölümü yaşlı insanlarla eşleştirmememiz gerekir: Bu durumda da çocuklar her yaşlı bireyin ölmesi gerektiğini düşünür.

Ölüm’ü nasıl anlatmamamız gerektiğinden bahsettik ancak nasıl anlatmak gerektiğimize gelince: ölüm en kısa ve net anlatımıyla artık hayatta olmamaktır denilebilir. Bir takım somut benzetmelerle çocuğun kafasında canlandırmasına yardımcı olunabilir. Bu benzetmeler: “toprakta yetişen bir bitki bir süre sonra sararabilir, solabilir ve sonunda artık nefes alamaz, işte insanlar da bazen artık nefes alamazlar ve aramızdan ayrılırlar.” vb.  veya  “hani hayvanlarda bazen hastalanıyorlar ve biz onları bir daha göremiyoruz ölüyorlar, işte insanlarda bazen hastalanır ve aramızdan ayrılırlar” gibi kısa ve net açıklamalar yapmamız yeterli olacaktır.

Ölüm konusunda bir diğer önemli nokta çocukların, ölen kişiyi bir daha göremeyeceklerini bilmeleridir. “Biliyorum onu çok özlüyorsun, bizler de onu çok özleyeceğiz ama artık o bizimle olmayacak onu göremeyeceğiz.” Gibi kararlı ve kısa açıklamalarla çocuğun düşüncesinin netleşmesine yardımcı olmalıyız.

Ölümle ilgili olarak cenaze merasimleri veya mevlütler gibi geleneklerimizde çocuklarımızın ne kadar yer alması gerektiği ile ilgili olarak da şunu söyleyebiliriz ki: çocuklarımızın özel gereksinimli olsa da olmasa da özellikle “6” yaş öncesinde cenaze, gömme vs.. gibi törenlere katılması pek doğru karşılanmaz. Çünkü, çocuklarımızın hayal güçleri oldukça geniş olduğundan ve soyut düşünme yetenekleri gelişmediğinden çocuk için  travmatik bir süreç olabilir ve ilerleyen yaşlarda baş etmesi daha güç bir hal alabilir. Ancak bu çocuklarımıza her şeyin yolunda gittiği, hiçbir üzüntü olmadığını yansıtın demek olmuyor. İkisi arasındaki dengeyi çok iyi ayarlamak önemlidir. Çocuklarımız, özellikle yaygın gelişimsel bozukluk yelpazesi altında yer alan  çocuklarımız bizlere göre çok daha hassas ve hissiyatlıdırlar   Dolayısıyla tabi ki bir yas durumunu fark edeceklerdir. Bu gibi durumlar da bizler onlara şöyle bir açıklama yapabiliriz: “ “…….”, öldüğü için çok üzgünüz ve onun için şu anda ağlıyoruz, sen de üzüldüğün zaman ağlamak istiyorsan ağlayabilirsin bu normal bir şeydir, zamanla daha az üzüleceğiz ve ağlamamız bitecek.”, bizler bu konu ile ilgili gerekli kısa ve net açıklamamızı çocuklarımıza yapalım daha sonrasında kafasında bazı şeyler şekillenmeye başlayacaktır.

Son olarak yazımızla ilgili önemli noktalardan tekrar bahsetmemiz gerekirse: Çocuklarımızın özel ama diğer normal gelişim gösteren bireyler kadar hassas olduklarını unutmayalım ve aynı hassasiyeti bizler de onlara gösterelim, çocuklarımızın sordukları sorulara anında, kısa ve net açıklamalar yapalım, çocuklarımızın duygularını anlamaya ve onlara yansıtmaya çalışalım.

 Psikolog

                                                                                                                            Özge HOŞGÖR

Bir kadına en güzel yakışan giysi özsaygıdır, bir erkeğe güven duyulmasının en önemli ölçütlerinden biri de, bir çocuğun başarılı ve mutlu olmasındaki en önemli faktör de özsaygıdır.

ÖZE DÖNERSEK

Çocukta özsaygıyı doğuran ilk faktörlerden biridir kendini sevebilme, kabul edebilme yetisi. Pek tabii bu da öğrenmeyle gerçekleşecek bir süreçtir. Çocuk, içine doğduğu ailede ne kadar sevilir ne kadar ‘olduğu gibi‘ kabul edilirse, kendisine yönelik özsaygısı da o derecede yüksek olacaktır. Ailesinin olması gibi olmaya çalışan çocuk tökezleyecektir, içinde daha farklı cevherler vardır su yüzüne çıkmayı bekleyen, aile kimi zaman bu cevherleri görmez, kimi zaman da önemli bulmaz. İnsanın ne kadar çok boyutlu bir varlık olduğunu, çocukların içinde kocaman bir dünya olduğunu göz ardı etmemeliyiz.

Öz Kavramı olgusunu Carl Rogers literatüre kazandırmıştır. Rogers, psikolojik danışmanlık alanındaki birikimlerinden hareketle 1950‟lerin ortalarında “öz” (benlik) kuramını geliştirmiştir. Bu kuramın dayandığı ana nokta ise öz kavramıdır. Rogers kişilik kuramında şu öğeleri vurgulamıştır: (1)

Bireyin çevreden saygınlığa gereksinimi vardır.

Bireyin kendine karşı saygı duyma gereksinimi vardır.

Özsaygı gereksinimin karşılanabilmesi, kişinin kendisi için önemli kişilerden kayıtsız-şartsız olumlu davranış ve kabul görmelidir .(1)

Geçtana (1996) göre, benlik saygısı duygusal bir boyuttur. Kişinin ne olduğu, gerçek ben ile ideal ben arasında yapılan karşılaştırma sonucunda; kişinin kendini değerli ya da değersiz bulması, ne kadar değerli bulduğudur. Kişi, mutluluk veren ya da hayal kırıklığına uğratan yaşantılar sonucunda kendisine değer verme duygusu geliştirir (1)

Sağlıklı bir kişilik yapısında özsaygı düzeyi önemli rol oynamaktadır. Özsaygı , bireyin psikolojik açıdan etkin olmasını sağlayan temel belirleyicilerden birisidir. Konuyla ilgili çalışmalar özsaygı duygusunun bireyin gelişiminde ve kişiliğinin biçimlenmesindeki etkilerinin çocukluk döneminden kaynaklandığını göstermektedir.(2)

Bağlanma kuramına göre çocuklar erken yaşlardaki bağlanma ilişkileri temelinde kendilerinin ne kadar sevilebilir ve değerli olduklarına ve başkalarının gözündeki değerlerine ilişkin beklenti ve inançlardan oluşan, “benlik temsilleri” (içsel çalışan benlik modelleri) geliştirirler (Cassidy, 1999). Zamanla etkinleşen ve katı şemalara dönüşen bağlanma benlik temsilleri yakın ilişkilerdeki dinamikleri ve farklı alanlardaki başarı beklentilerini doğrudan ya da dolaylı olarak etkilerler. Erken dönemdeki bağlanma örüntüsü etkisini en çok benlik algısı aracılığıyla ileri dönemlerdeki farklı bilişsel, duygusal ve davranışsal alanlara taşır (Bretherton, 1985; Cassidy, 1988; Pietromonaco ve Barrett, 2000).

Bağlanma ile farklı benlik alanlarındaki ilişkinin kapsamlı olarak incelemesi ilk olarak Cassidy’nin (1988) araştırmasıyla başlamıştır. Cassidy çalışmasında, güvenli bağlanmanın okul öncesi çocuklarda hem gözlemle hem de Harter’in (1982) farklı benlik alanlarındaki yetkinlik/başarı algısı ölçümü ile ölçülen benlik kavramı ve benlik saygısı ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Erken çocukluk dönemindeki diğer çalışmalarda da Cassidy’nin bulguları tekrarlanmış ve güvenli bağlamanın olumlu benlik kavramı ile yüksek düzeyde ilişkili olduğu bulunmuştur (örn., Verschueren, Marcoen ve Schoefs, 1996).  (3)

Herhangi bir özre sahip olmanın, sosyo-ekonomik durumun, etnik bir grubun üyesi olmanın, baba mesleğinin, annenin çalışıp çalışmamasını, çocuğun fiziksel özelliklerinin, cinsiyetin, doğum sırasının, anne babanın boşanmış ya da ölmüş olmasının, babanın işsiz olmasının, anne baba tutumlarının ( Rosenberg 1965; Coopersmith 1967, Onur 1981) özsaygı üzerindeki etkileri incelenmiştir. (2)

Araştırma bulguları, özsaygı gelişiminde aile ortamının ve anne baba tutumlarının diğer faktörlerden çok daha etkili olduğunu ortaya koymuştur. Anne baba sevgisi ve benimsemesi ile çocukta özsaygıya yönelik gelişim açısından yakın bir ilişkinin varlığı söz konusudur.(2)

Çocuklarımızın bazı şeylerin üstesinden kendi başlarına gelmesini sağlayacak fırsatlar yaratabiliriz. Çocuğun zorlandığı her durumda ebeveynin devreye girmesi ve sorunu onun adına halletmesi özsaygısının gelişimini sekteye uğratacaktır. Çocuğun herhangi bir sorununa dair bizden yardım istediğinde de sorunu çözmek yerine çözüm üretmesine destek olmak daha yararlı olacaktır.

Çocuklarımıza olmasını istediğimiz kadar değil, olabileceği kadar yük verelim, her birimizin kapasitesi çok farklıdır. Ayrıca onların o kadar çeşitli yetenekleri var ki, bizim istediğimiz yetenekleri sergilemiyorlar diye onlardaki potansiyelleri köreltmeyelim. Çocuğumuzdaki yetenekler yerine ondaki eksiklere odaklanmak, olmayanın yasını tutmak ne kadar da delice geliyor düşününce. Çocuklarımız kendi isteklerimizi gerçekleştirebileceğimiz projeler değil, kendi eksikliklerimizi yansıtabileceğimiz bir ayna hiç değil.  Hayattaki tek başarı akademik başarı değildir yalnız başına. Buna sosyal, iletişimsel ve sanatsal beceriler de eşlik eder.

Kaliteli bir yaşamın en önemli belirleyicilerindendir özsaygı, yaşadığımız tüm anları kaliteli yaşamak da ‘gerçekten yaşamak’ değil midir aslında?

Psikolog Gaye Özmen                                                     

KAYNAKÇA

1. 1.      Fevzi CEBE, 2005,  Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Yetiştirme Yurtlarında Barınan Çocukların “Benlik Saygısı”, “Depresyon”, “Kaygı” Skorlarının Ailesi Yanında Kalan Çocuklarla Karşılaştırılması , Yüksek Lisans Tezi , İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, İstanbul.
2. 2.      S. Sonay GÜRÇAY 1989, Çocuk Yuvasında ve Aile Yanında Kalan 9-10-11 Yaş Çocuklarının Özsaygı Gelişimini Etkileyen Bazı Faktörler,Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara .
3. 3.      3.      Nebi SÜMER, 2009, Orta Çocukluk Döneminde Ebeveynlere Bağlanma, Benlik Algısı, Kaygı, Türk Psikoloji Dergisi, Haziran 2009, 24 (63), 86-101.

FARKLI GELİŞENLERDE DİL GELİŞİMİ

KONUŞMA NEDİR ?
Konuşma beyinden başlayan ve ses aracılığıyla ifade edilen karmaşık motor bir işlevdir.Dil insanlar arasındaki haberleşmeyi sağlayan ve anlatıma yarayan bir işaretler sistemidir. Ancak bunların ses yada jestlere yani diğerleri tarafından algılanabilir biçimlere dönüştürülmesi gerekir. Konuşma seslerinin oluşturulması bunların heceler ve sözcükler, nihayet cümleler halinde ifade edilmesi birçok organın katılımın içerir.
Konuşarak iletişim kurmak toplumsal yaşamda bireylerin kendini ifade etmesinde ve karşısındakini anlamasında son derece önemlidir.
Bebeklik döneminde,ağlayarak kendisini anlatma gereksinimi gelişim süreci içinde yerini önce farklılaşmış ağlama seslerine,daha sonra anlamsız ve anlamlı ses çıkarmalara,ilk hecelere,ilk sözcüklere ve cümlelere bırakır.Böylece çocuk konuşarak iletişim kurma yolunda ilerlemeye başlar.
Konuşma seslerinin üretilmesi için insan vücudundaki değişik kas yapılarının birbiriyle koordineli bir şekilde çalışması gerekmektedir.Bu yapılar solunum,larinks,farinks,yumuşak damak,dil,çene ve dudaklardır.Bu bölgelerde yer alan yapıların birbirleriyle koordineli olarak hareket etmeleri sonucunda konuşma sesleri oluşturulmaktadır.Bu hareketlerin birbirlerini tamamlaması gereklidir.
DİL VE KONUŞMA YETERSİZLİĞİ
Sözel iletişimde farklı seviye ve biçimlerde ortaya çıkan aksaklıklar ve düzensizlikler nedeniyle dili kullanma, konuşmayı edinme ve iletişimdeki güçlüklerin, bireyin eğitim performansı ve sosyal uyumunu olumsuz yönde etkilemesi durumudur.
DİL GELİŞİMİ VE ZEKA İLİŞKİSİ
Bugün için araştırmacılar zeka ile dil işlevlerini birbirinden kısmen ayırmaktadırlar. Bunun nedenlerinden biri oldukça zeki çocuklarda bile dil sorunlarının olması ya da tersine zihinsel engelli çocuklarda zekalarına oranla oldukça gelişmiş dil yetilerinin görülmesidir.
KONUŞMA ENGELİNİN TÜRLERİ
1-Gecikmiş Konuşma
2-Ses Bozukluğu
3-Artikülâsyon Bozukluğu
4-Kekemelik
5-İşitme Engeline Bağlı Konuşma Bozuklukları
6-Yarık Damak ve Beyin Engeline Bağlı Konuşma Bozuklukları
7-Yabancı Dil ve Bölgesel Konuşma Ayrılıklarına Bağlı Konuşma Bozuklukları
KONUŞMA ENGELİNİN NEDENLERİ
Çocukla ilgili olan nedenler:

KONUŞMA ENGELİNİN NEDENLERİ
Çevresel nedenler :

Diğer çevresel nedenler
KONUŞMA ÖNCESİ KAZANILMASI GEREKEN BECERİLER

Anlama becerileri
GECİKMİŞ KONUŞMA

Çocuğun konuşması kendi yaşından beklenenden çok geri veya konuşma gelişimi yaşıtlarından çok daha yavaş ise o çocuğun konuşması “gecikmiş konuşma” olarak adlandırılır.

Çoğunlukla 2-3 yaşlarında konuşamayan çocukların anne babaları konuşmanın geciktiğinin farkına varırlar.
GECİKMİŞ KONUŞMANIN BELİRTİLERİ

EĞER DİL VE KONUŞMA BECERİLERİNDE GECİKMESİ OLAN BİR ÇOCUĞUNUZ VARSA :

GECİKMİŞ KONUŞMANIN NEDENLERİ

ARTİKÜLASYON BOZUKLUĞU
Artikülasyon bozukluğu ise,herhangi bir fonemin söylenmesi sırasında  meydana gelen hatadır.Artikülasyon bozukluğu ise,herhangi bir fonemin söylenmesi sırasında meydana gelen hatadır.Artikülasyonun doğru bir şekilde gerçekleşbilmesi için değişik bölgelerde yer alan yapıların koordineli çalışması gerekmektedir.
Dil,dudak,damak v.b.tıpkı bir asker beyin,beyinsapı verilen komutları yerine getirerek bireylerin kendilerini konuşarak ifade etmelerini sağlarlar.Bu yapıların herhangi birindeki problem değişik derecelerde ve değişik şekillerde konuşma bozukluğuna neden olur.
Artikülatör performans yaklaşık olarak sekiz-dokuz yaş civarında tamamlanmaktadır.Bu yaşa ulaşan çocuk artikülasyon becerisini engelleyecek herhangi bir hastalığa sahip değilse artikülasyon gelişimi tamamlanmıştır.
Genel olarak artikülasyon bozukluklarının nedenleri organik ve işlevsel olmak üzere iki grup altında incelenir.Organik nedenler;işitme kaybı, yarık damak ya da nörolojik patolojiler gibi hastalıkların olduğu durumları kapsar. İşlvel nedenler ise;hatalı konuşmaya neden olan herhangi bir hastalığın olmadığı durumları işaret eder.Burada daha çok aile ve yakın çevrenin olumsuz tutumları rol oynamaktadır.
Okulöncesi dönemde artikülasyon bozukluğu olan çocuğun çevresindeki bireylerin yapmaları gerekenleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
.Konuşma bozukluğu hakkında onunla konuşmamak.
.Çocuğun duyabileceği ortamlarda konuşma bozukluğu hakkında bir başkası ile konuşmamak.
.Konuşması ile ilgili olarak çocuğu eleştirmemek.
.Hatalı konuştuğu zaman düzeltmesini istememek.
.Çocuktan  her  konuda  mükemmeli  beklememek.
.Bebeksi konuşmasını pekiştirmemek.
.Konuşurken onun yerine cümleyi tamamlamak ya da konuşmasını kesmemek.
.Konuşmasına ilişkin yaşanılan kaygıyı ona yansıtmamak.
KEKEMELİK
Kekemelik, seslerin, hecelerin, sözcüklerin söylenmesinde işitilebilir veya sessiz tekrar ve uzatmalar biçiminde sözlü anlatım akıcılığındaki bozukluk olarak tanımlanabilir.
Sıklıkla heyecan veya gerilim durumlarının ve korkuların, utanma, rahatsızlık gibi özel duyguların belirtisidir.
Kekemelik kız çocuklara oranla erkek çocuklar arasında daha sık görülmektedir.
Kekemelik, konuşmada tutukluk, bocalama ve tekrar normal konuşmaya dönüş gibi belirtilerle 3-4 yaşındaki çocuklarda başlayabilir. Asıl kekemelik tablosunun gerçek yerleşimi daha çok 5-6 yaşlarında olur.
Sözcük dağarcığı kısıtlı olmasına karşın çok şey söylemek isteyen çocuk, konuşmada zorluk çeker ve sonuç olarak kekeler.
ÇOCUĞUMUN KEKELEDİĞİNİ DUYDUĞUMDA NE YAPMALIYIM?
Çocuklar genellikle kekelediğini farkında değildir. Dikkatlerini kekelemelerine çekmemek gerekir. Uyarılarda bulunmamak, söylemek istediğini ondan önce söylememek, düzeltmemek gerekir. Çocuğun söylediğini dikkatle ve sabırla kekelemesine, nasıl söylediğine odaklanmadan dinlemek gerekir.

OTİSTİK ÇOCUKLARDA DİL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Bir iletişim problemi olarak da tanımlanan otizmin en belirleyici özelliği iletişimin temel öğesi olan “ilişki kurmada” yaşanan güçlüktür. Otistiklerin çevreyle iletişimi kendi istekleri doğrultusundadır.
Çevredeki insanlarla iletişim kurmada yetersizlik, otizmin en belirgin özelliği olarak belirtilmektedir. Normal gelişim gösteren çocukların büyük çoğunluğu herhangi bir güçlük yaşamadan konuşma dilini öğrenebilmekte, faal bir biçimde konuşmaya başlayabilmekte ve çevresindeki bireylerle iletişim kurabilmektedir. Otistik çocukların iletişim kurma becerilerindeki yetersizlik ve sınırlılık ise, bu çocukların konuşma ve dil becerisini kazanmadaki güçlüklerine bağlanarak açıklanmaktadır.
Dil öğreniminde çocukların geçtiği değişik aşamalar vardır. Bebekler doğdukları andan itibaren gülümser görünürler. Ancak, bunlar sosyal gülümseme değildir. İkinci ve üçüncü ayda ise, artık bebekler tanıdıkları kişilere gülümsemeyi öğrenirler. Doğumdan sonraki ilk üç-dört ay içinde bebekler ağlama, agu-agu sesi çıkarma ve esneme gibi sözlü faaliyetlerde bulunurlar. İlk yıllarda görülen agulama dünyanın her yerinde aynıdır ve agulama yeteneği bebeklerin doğuştan getirdiği bir özelliktir. Hatta işitme engelli bebekler bile agulayabilirler.
Yaşamın ilk yılında görülen bu gülümseme, el sallama, kucağa alınmak istediğinde kolunu kaldırma gibi temel bazı hareket ve jestlerin kullanılması konuşmanın başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
Hatta işitme engelli bebekler bile agulayabilirler. Altı ay civarında bu durum değişir. Bu evrede çocuk, kendiliğinden cıvıldama davranışı göstermeye başlar. Seslerin herhangi bir yapısı ya da anlamı yoktur. Tekrar tekrar bu sesleri çıkarmaya devam ederler. Normal bebeklerde görülen babıldamaların otizmli bebeklerde görülmediği belirtilmiştir. Ayrıca, diğer kişilerin kendileriyle konuşmasına ya da seslenmesine karşı tepkisiz kaldıkları gözlenmiştir. Bazı otizmli çocuklar, sıfır-iki yaş döneminde tamamen sessiz kalır. Bazıları ise yaşıtları gibi birkaç sözcük öğrenebilirler.
Otistik çocukların bazılarının, konuşmayı normal zamanda kazandıkları halde, daha sonra gelişimsel gerilemenin bir parçası olarak bu konuşmalarını kaybettikleri de gözlenmektedir. Buna bağlı olarak; otistik çocukların yarısının, dili amacına uygun kullanmayı öğrenemedikleri de yapılan araştırmalarda vurgulanmaktadır. Otistik çocukların ilk sözcüklerini herhangi bir yaşta söyledikleri, genellikle de ilk sözcüklerin 5 yaş civarında çıktığı belirtilmektedir.
Normal çocuklarla kıyaslandığında, otistik çocukların özellikle 5–6 yaşlarında dil gelişimlerinin birkaç sözcük ile sınırlı olması, konuşma ve dile bağlı becerilerde belirli güçlüklerin olduğunu göstermektedir.
Dil gelişimi aslında zihinsel gelişimin bir parçasıdır. Çevresine dikkatini yoğunlaştıramayan otizmli bireylere ebeveynlerin ve yetişkinlerin duyarsız kalması onların hemen hemen her yönden geri kalmasına nede olacaktır.
Uzun ve kurallı cümle kuramama dili paylaşım amaçlı kullanamama, belli bir konu üzerinde fazla duramama, sohbet amaçlı konuşmayı başlatamama ve sürdürememe, konuşmada tonlama ve duygunun olmayışı otizmli çocukların konuşmalarının belirgin özellikleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Otizmli çocukların eğitiminde dil gelişiminin önemi büyüktür.
Otizmli çocukların en çok kendilerine yöneltilen soru ve direktifleri anlamadıkları ya da verecek cevapları olmadığında hemen ekolaliye (tekrar) başvurdukları görülmüştür.
Konuşmalarında bazen geçici bazen kalıcı gerilemeler de olabilmektedir.
DOWN SENDROMLU BİREYLERİN DİL GELİŞİMİ
Down sendromlu bireylerin dil gelişiminde yaşam boyu devam eden ciddi güçlükler olmaktadır. Down sendromlu çocukların dil ediniminde güçlüklerinin yanı sıra kuvvetli oldukları alanlar da olduğunu görülmektedir.Dili anlama becerileri ile sözel olmayan bilişsel beceriler karşılaştırıldığında, ifade edici dildeki gecikmenin çocukluk döneminde devam ettiği görülmektedir.
Down Sendromlu Çocuklarda Konuşma Gecikmeleri Yaşanabilir
Down Sendromlu çocuklarda başlıca problem konuşmanın gecikmesi ve tekrarlamalı konuşma . Hemen hemen 2-2,5 bazen 1,5 yaşlarda konuşma başlayabilir. Kimi çocuk daha çabuk kavrıyor, algılaması daha iyi, kimi ise yalnız anlıyor ama kendini güzel ifade edemiyor.
Down Sendromlu çocuklar birbirlerine ne kadar benzeseler de onların da algılaması, ince motor becerileri, dil dudak hareketleri birbirinden farklıdır. Bu nedenle bazılarında gecikme daha uzun bazılarında daha kısa sürebilir.
Çocuklarımızda bazı organik nedenlerden kaynaklanan konuşma yetersizliği de olabilir. Organik neden dediğimiz yapısal nedenlerdir. Bu durumda zihinsel açıdan biraz daha geç kavramalarla birlikte algılama da daha yavaş oluyor. Biz konuşmalarımızda uzun cümleler kurduğumuzda, çocuk sadece bir veya iki sözcüğü anlıyor. Bu nedenle başlangıçta tek sözcükle bir şey ifade edebiliriz. Örneğin” Sen masada oturup yemeğini yedin mi?” yerine “yedin mi?” demeliyiz.
Kısa, küçük dil veya üst damaktaki büyük bir boşluk, kubbe damak …vb. organik nedenler de bazı seslerin çıkartılmasına engel olabiliyor. Bununla birlikte çocuğun diş yapısı da önemlidir. Eğer dişleri yoksa S, Ş, V, sesleri çıkartılamıyor. Dişlerde bir çaprazlılık varsa bu durum aparatlarla düzeltilebilir. Ayrıca geniz etleri de konuşmayı etkileyebilmektedir. Eğer genizde et fazla ise ve büyükse M, N, sesleri doğru çıkamıyor.
Bir diğer organik neden de Down Sendromlu olmalarına rağmen kulaklarda işitme kaybının olmasıdır. Anne babalar bunu çok geç fark edebilir. Eğer bu kayıp zamanında fark edilirse çocuğun durumuna göre müdahale edilebilir.
DOWN SENDROMLU BİREYLERİN DİL GELİŞİMİ PROFİLİ
BEBEKLİK VE ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİ (0–4 Yaş)
YETERSİZLİKLER