Anne baba olarak çocuklarınıza nasıl davranmanız, onlarla nasıl iletişim kurmanız gerektiği ile ilgili aklınızda belki yüzlerce cümle vardır. Buna rağmen bazen çocuklarınızı hayata hazırlamak, bazen de hayatı çocuklarınıza adapte etmeye çalışmak hiç de kolay olmaz. Bu uzun ve zorlu süreci nasıl daha kolay hale getirebiliriz, gelin birlikte göz atalım.

Her biriniz çocuğunuzda dönem dönem değişen, yoğunluğu artan ya da azalan uyum ve davranış problemleri ile karşılaşmışsınızdır. Bu durumla başa çıkabilmek için yeterli kaynaklarınız yoksa çocuğunuzla giderek kötüleşen bir iletişime sürüklenirsiniz. Özellikle çocuğunuzun bu durumdan elde ettiği kazançlar hiç de fena değilse, başa çıkmanız giderek zorlaşır. İşte bu noktada en önemli faktör sizlersiniz. Anne baba olarak tahammül gücünüz, tutarlı davranmanız, sevgiyi her daim ifade etmeniz, net, kararlı bir şekilde oluşturacağınız sınırlar kilit roldedir.
Disiplin sağlamak için cezalar yağdırmak, sık sık “hayır” kelimesine başvurmak, baskı kurmaya çalışmak, bağırmak, tehdit etmek… Her birini derhal terk etmenizi öneririm. Şu an size çok daha işlevsel ve keyifli bir yöntemden bahsediyorum; pozitif disiplin yöntemi…
Yaygın kanının aksine disiplin; düzeni sağlayan bir öğrenme ve öğretme sürecidir. Öncelikle çocuğunuz için koyduğuz kuralları düşünün, gerçekten çocuğunuz için gerekli olup olmadığını… Bunların bazıları sizin konforunuza hizmet ediyor olabilir, oysaki kurallarınız çocuğunuzun kendisine ya da bir başkasına zarar vermemesi için olmalı, yani aslında o kadar çok kurala ihtiyacınız yok. Bunun yanında kurallarınızın mantıkla açıklanabilir yanları olmalı ki zamanla çocuklarınız bu kuralları özümseyebilsin. Uygulama sırasında tutarlı olmanız, çocuğunuzun hataları karşısında kontrolünüzü kaybetmemeniz, hoşgörülü olabilmeniz çok önemli. Çünkü yöntemin asıl amacı çocuğunuzun özgüvenini kaybetmeden kendini güvende hissedebilmesi için sınırlar oluşturabilmektir. Bu sınırlar çocuklar için son derece önemlidir. Onlara yön gösterme, yaşadıkları ortamın nereye kadar güvenli, nereden sonra kendileri için tehlikeli olabileceğini bu sınırlar sayesinde öğrenebilirler. Dünyayı güvenle keşfedebilmeleri için sınırlar onlara yön tayin eder.
Daha da önemlisi zamanla sınırlarını bilen bir çocuk kendi duygu ve düşüncelerinin de sınırlarını oluşturmaya başlar. Hiç kuralın olmadığı, amaçsız hoşgörülü bir aile tutumunun yarattığı ortamların, toplumsal uyum sorunlarının yanı sıra dikkat eksikliği ve hiperaktiviteye kadar birçok sorunun zemini olduğunu biliyoruz.
Çocuğunuza seçenekler sunmak belirlenen sınırların ardından krizin çıkmasını çoğu zaman önler. Onlara en fazla iki seçenek sunarak (daha fazlası karar vermelerini zorlaştırabilir) birini seçmelerini istemek, hem sorumluluk alma hem de özgürlüklerini arttırma duygularını cesaretlendirebilir. Öğrenmeleri için tercihleri konusunda doğal, mantıklı sonuçlar gösterme, onlar hakkında konuşma onları önceden tahmin etme fırsatı sunar. Böylece dinleme, iletişim kurma, farklı bilgiye saygı duyma, yardımlaşma gibi sosyal becerilerin gelişmesine de yardımcı olur. Tabi ki bu durum akademik becerilerini de geliştirir.
Çocuğunuz istenmedik bir davranış sergilediğinde, arkasında yatan ihtiyaçları görebilmeniz çok önemli. Bu davranış dikkat çekmek, istemediği bir durumdan kurtulmak, istediği bir şeyi elde etmek ya da duyusal ihtiyaçlarından ileri geliyor olabilir. Bu durumda o davranıştan kurtulabilmeniz için ihtiyacını giderebileceği daha uygun davranışlar edinebilmesi yönünde çocuğunuza rehberlik etmeniz, o doğrultuda ona seçenekler sunabilmeniz gerekir. Ve bunu yaparken mutlaka ona kendisini iyi hissettirmeniz… Çocuğunuza güvenli bir çevre hazırlamak, olayları önceden tahmin etmek birçok şeyi baştan çözecektir.
Bir başka husus da çocuğunuza her zaman iyi bir rol model olmak… Unutmayın ki siz dünyaya nasıl tepki veriyorsanız, çocuğunuz da öyle tepki vermeyi öğrenir. Hem kendinize hem de çocuğunuza karşı sabırlı olabilmelisiniz, bunu sağlayabilmek için dinlenme molalarınız, arada kendinizi ödüllendirmeniz, size kendinizi iyi hissettirecek etkinlikler için zaman yaratmanız son derece önemlidir.
Ve elbette gerektiğinde uzman yardımı almaktan çekinmeyin. Hayat çoğu zaman bu kadar mükemmel akmaz, hepimizin yorgun olduğu, tahammülünün azaldığı zamanlar vardır. Böyle anlarda bile bile hatalar yaptığımız da olur. Enerjinizi topladığınız ilk anda dönüp hatanızı telafi etmekten çekinmeyin. O zaman Pestollozzi’den anlamlı bir alıntıyla yazımızı noktalayalım:

“Temelinde sevgi olan hiçbir eğitim
başarısızlığa uğramaz.”

Burcu ARABACI YILMAZ

Psikolog ve Aile Danışmanı