Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Beslenme Problemlerinin Değerlendirilmesi ve Müdahaleler Çalıştayı

/in /tarafından

Türkiye’de ilk defa, daha önce yapılmış eğitimlerden farklı olarak, “Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Beslenme Problemlerinin Değerlendirilmesi, Müdahaleler ve Kullanılan Ölçekler”  konusunda çalışacak profesyonelleri yetiştirmek üzere, Sakarya Üniversitesi öğretim elemanlarından Yrd. Doç. Dr. Bekir Fatih MERAL ve Arş. Gör. Ahmet FİDAN ile Algı Özel Eğitim Kurumları işbirliği ile bir eğitim (çalıştay) düzenlenecektir.

Beslenme problemleri Otizm Spektrum Bozukluğunun (OSB) birincil semptomları arasında yer almasa da, ilgili problemler tarihsel olarak OSB’nin erken dönem tanı göstergeleri arasında sayılmaktadır. Ayrıca son dönemlerde yapılan çalışmalar, beslenme problemlerinin OSB olan çocuklarda oldukça yaygın olduğunu göstermektedir. OSB’nin temel tanı bileşeni olan sınırlı ilgi ve tekrarlayıcı davranışların, beslenme problemleri içerisinde özellikle “yiyecek seçiciliği” davranışına kaynaklık ettiği düşünülmektedir.

Yiyecek seçiciliği, OSB olan çocukların yaşadığı beslenme problemleri arasında en fazla rapor edilen davranış kalıbıdır. Yiyecek seçiciliği; yiyeceğin çeşidine (sınırlı sayıda yiyecek tüketilmesi), dokusuna (yiyeceğin sadece yumuşak, sert, ezilmiş püre, çiğ tüketilmesi), tadına (sadece veya daha çok şekerli, tuzlu ya da ekşi gıdaların tüketilmesi), sıcaklığına (yalnızca sıcak ya da soğuk), rengine (sadece belirli bir renkteki gıdaların tüketilmesi) veya kokusuna göre seçici olmayı (yiyecek ayırt etmeyi) içermektedir.

Yiyecek seçiciliği, paralelinde, öğün problemlerinin başında gelen ve özelikle OSB olan çocuk ebeveynlerini çok zorlayan “yiyecek reddetme” davranışını getirmektedir. Yiyecek reddetme davranışı sergileyen çocuklar, ya tüm yiyecekleri (ağlayarak, öfkelenerek, yiyeceği tükürerek ya da ağzını kapatarak) yemeyi reddeder ya da son derece kısıtlı çeşitteki ve miktardaki (yiyeceğin/gıdanın türü, tadı veya dokusu açısından) yiyecekleri kabul eder.

Eğitim:

Beslenme, bireyin yaşamını sürdürmesi, diğer bir ifadeyle sağlıklı bir şekilde devam ettirmesi için gereken birincil ihtiyaçlarının başında gelir. Dolayısıyla beslenme problemlerinin giderilmesi, sağlıklı öğün davranışlarına sahip olunması ve ailelerin çocuklarına uygun besleme/yedirme stratejilerini kullanmaları OSB olan çocukların yaşam kalitesinin ayrılmaz parçalarıdır. Sağlıklı ve sosyal açıdan kabul edilebilir beslenme ve öğün alışkanlıkları ailelerin yaşam kalitesi, kaygılarının azaltılması ve çocuklarıyla olan etkileşimlerinin desteklenmesi açısından da önemlidir. Buna bağlı olarak otizm spektrum bozukluğu olan bireylerle ya da aileleriyle çalışan kişilerden beklentiler yükselmiştir. Bu amaçla, “Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Beslenme Problemlerinin Değerlendirilmesi ve Müdahaleler” başlıklı çalıştay düzenlenecektir. Çalıştayda (a) beslenme problemlerinin azaltılması ya da ortadan kaldırılmasına yönelik müdahaleler ve (b) beslenme problemlerinin belirlenmesi için yaygın olarak kullanılan ölçeklerin kullanımı konusunda eğitim verilecektir.

Katılım Koşulları:

Çalıştay, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocuklar başta olmak özel gereksinimli çocuklara yönelik çeşitli hizmet alanlarında çalışan uzmanlara ve ailelere yöneliktir.

OSB VE BESLENME EĞİTİM SERİSİ MODÜLLERİNİN İÇERİĞİ

MODÜL 1

Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Öne Çıkan Beslenme Problemleri

  • Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) tanısının bileşenleri ve ana göstergeleri nelerdir?
  • Beslenme problemleri ve OSB ilişkisi
  • Yiyecek seçiciliği ve OSB olan çocuklarda sık görülme nedenleri
  • Yiyecek seçiciliği türleri:
  • yiyeceğin çeşidine (sınırlı sayıda yiyecek tüketilmesi),
  • dokusuna (yiyeceğin sadece yumuşak, sert, ezilmiş püre, çiğ tüketilmesi),
  • tadına (sadece veya daha çok şekerli, tuzlu veya ekşi gıdaların tüketilmesi),
  • ısısına (sıcak veya soğuk),
  • rengine (sadece kırmızı ya da başka bir renkteki gıdaların tüketilmesi)
  • kokusuna göre seçici olma.
  • Yiyecek reddetme ve bağlamındaki problem davranışlar
  • Beslenme problemlerinin OSB olan çocuğun sağlığına ilişkin yaşam kalitesine etkisi
  • Beslenme problemlerinin OSB olan çocuğa sahip ailenin yaşam kalitesine etkisi
  • Soru-cevap

MODÜL 2

Beslenme Problemlerine Yönelik Eğitsel Müdahaleler

  • Beslenme, çoğu zaman çocuk ve anne/bakıcı arasındaki bir etkileşimi içerir. Bu yüzden eğitsel müdahaleler, annelere/birincil bakıcılara, çocuğa doğru beslenme davranışlarının nasıl kazandırılacağını ya da uygun olmayan davranışların nasıl değiştirileceği konusunda kritik bilgiler sunma ve aileyle birlikte gerekli düzenlemeleri yapmayı içerir.
  • Araştırma bulguları eğitsel müdahalelerin tek başına ya da aile desteği ile birlikte uygulandığında çocukların fiziksel büyüme ve gelişimini iyileştirmede, çocukların ve birincil bakıcılarının beslenme konusundaki becerilerini arttırmada, ebeveyn-çocuk etkileşimini geliştirmede ve öğün zamanlarındaki uygun olmayan davranışların azaltılmasında etkili olabildiğini göstermektedir.
  • Bu modülde eğitsel müdahalelerin planlanması ve uygulanması için gerekli temel bileşenlerin nasıl organize edileceği açıklanacaktır.

MODÜL 3

Beslenme Problemlerine Yönelik Davranışsal Müdahaleler

  • Davranışsal müdahaleler, edimsel öğrenme ilkelerine dayalı müdahale stratejileri olarak tanımlanabilir. Bunlar ayırt edici uyaran, olumlu pekiştirme, fiziksel yönlendirme, silikleştirme, şekil verme, söndürme vb. tekniklerin uygun biçimde organize edilmesi ve kullanımını içerir.
  • Araştırma bulguları adı geçen tekniklerin hem OSB olan hem de diğer çocuklarda görülen beslenme problemlerinin giderilmesinde etkili olduğunu göstermektedir.
  • Bu modülde adı geçen tekniklerin ve bunların kombine edildiği uygulamaların hangi beslenme sorunlarına ve hangi özellikteki çocuklar için, nerede ve nasıl uygulanabileceği açıklanacaktır.

MODÜL 4

Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Beslenme Problemlerinin Ölçme ve Değerlendirilmesi

Modül 4 kapsamında OSB olan çocuklarda beslenme problemlerini belirlemeye yönelik uluslararası alanda öne çıkan ve ülkemizde adaptasyon çalışmaları tamamlanmış ölçme araçları hakkında bilgiler verilecektir.

Not: Beslenme ölçekleri uygulanırken kullanılacak formlar Türkçe verilecektir.

Otizm Öğün Davranışları Kısa Ölçeği (BAMBI) – Brief Autism Mealtime Behavior Inventory

Otizm Öğün (Yemek Zamanı) Davranışları Kısa Ölçeği (BAMBI) orijinal formu 3 alt alan ve 18 maddeden (ölçeğin Türkçe formu 14 madde) oluşan 5’li derecelendirme tipi bir ölçme aracıdır. BAMBI OSB olan çocukların yemek ya da atıştırma öğünleri esnasında sergiledikleri olası beslenme problemlerini ölçmeyi hedefleyen bir ölçme aracıdır. Ölçeğin adaptasyon çalışması kapsamında, 308 otizmli çocuk annesinden geçerli veri toplanmıştır. Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) sonuçları (x2/sd = 3.6, RMSEA = .09, SRMR = .07, GFI = .89, AGFI = .84, IFI = .90,  CFI = .90) BAMBI’nin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğunu göstermiştir. BAMBI’nin Cronbach alpha iç tutarlık güvenirliği ve iki yarı güvenirliklerinin iyi düzeyde olduğu, madde toplam korelasyonlarının kabul edilebilir olduğu ve %27 alt-üst gruplar arasındaki farkların anlamlı olduğu belirlenmiştir. Bulgular ışığında, Otizm Öğün Davranışları Kısa Ölçeğinin (BAMBI) Türkiye’deki otizmli çocukların öğün davranışlarını belirlemede geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olarak kullanılabileceği söylenebilir.

Beslenme Problemlerini Tarama Ölçeğinin (STEP) – The Screening Tool of Feeding Problems Beslenme Problemlerini Tarama Ölçeğinin (STEP) 23 maddeden ve 5 alt alandan oluşan 3’lü derecelendirme tipi bir ölçme aracıdır. STEP OSB olan çocuklarda gözlenmesi olası beslenme problemlerini sıklık ve yoğunluk bağlamında ya da sadece sıklık düzeyini ortaya koyacak şekilde ölçen bir ölçme aracıdır. Ölçeğin (orijinal dili olan İngilizce ve çevrildiği dil olan Türkçe) dilsel eşdeğerliği sağlandıktan sonra otizm spektrum bozukluğu olan çocukların ilgili beslenme problemlerinin belirlenmesi amacıyla 360 anneye uygulanmıştır. Ölçeğin madde toplam korelasyonları, 8. madde dışında, kabul edilebilir ve alt-üst %27’lik grupların madde ortalamaları arasındaki farkların anlamlı (p <0.001) olduğu belirlenmiştir. Ölçeğin iç tutarlık güvenirlik katsayısı (α = 0.81) ile iki yarı güvenirlik katsayısı (Spearman’srho = 0.69**) yüksek bulunmuştur. STEP’in ölçüt bağıntılı geçerliği sağladığı gözlenmiştir. Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) sonuçları (x2/sd = 3.2,  RMSEA = 0.08, SRMR = 0.08, GFI = 0.85, AGFI = 0.81, CFI = 0.86) ölçeğin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine (iyi düzeyde uyum indekslerine) sahip olduğunu göstermiştir. Araştırma Beslenme Problemlerini Tarama Ölçeği (STEP) Türkçe versiyonunun, otizm spektrum bozukluğu olan çocukların beslenme problemlerini ölçmede kullanışlı bir ölçme aracı olduğunu ortaya koymaktadır.

Beslenme Stratejileri Ölçeği (FSQ) – The Feeding Strategies Questionnaire

Beslenme Stratejileri Ölçeği (FSQ), daha önce ne Türkiye örneklemine ne de otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocuklar üzerinden geçerlik ve güvenirliği yapılmış bir ölçektir. OSB olan çocuğa sahip ailelerin çocuklarını besleme stratejilerini ölçmeyi hedefleyen FSQ 6 alt alan ve 27 maddeden oluşmaktadır. Yapılan geçerlik ve güvenirlik analizleri, FSQ ölçeğinin iyi düzeyde iç tutarlık güvenirliğine (Cronbach’s alpha (α) = 0.80), yeterli düzeyde iki yarı güvenirliğe (0.28; p < 0.01) ve kabul edilebilir faktör geçerliğine (ki-kare testi x2/sd = 3.3; RMSEA = 0.08; SRMR = 0.08; NNFI veya TLI = 0.80; CFI = 0.82)işaret etmektedir. Bu durumda FSQ ölçeği ile Türkiye’deki OSB olan çocuğa sahip ailelerin, çocuklarına yönelik besleme/beslenme stratejilerinin ölçülebileceği ifade edilebilir. Yapılan ölçümlerde vücut kitle indeksine göre OSB olan örneklemin fazla kilo riskine sahip olduğu gözlenmiştir. FSQ ölçeğinin alt alanı olan beslenmede zorlayıcı etkileşim alt alanı, diğer bir ifadeyle çocuğu yeme konusunda zorlama alt alanı ile vücut kitle indeksi arasında anlamlı ve negatif bir ilişki tespit edilmiştir. Bu durum çocukların vücut kitle indeksi esasında normal olsa dahi, ailelerin sağlıklı çocuk algısının daha yapılı ve kilolu çocuklardan olmasından dolayı çocuklarını beslenme konusunda zorladıkları anlamına gelebilir.

Çalıştay Konusuna İlişkin Yayınlar

Çalıştayı gerçekleştirecek uzmanların konularla ilgili yayınları aşağıda sıralanmıştır:

  • Meral, B. F., & Fidan, A. (2015). Measuring the impact of feeding covariates on health-related quality of life in children with autism spectrum disorder. Research in Autism Spectrum Disorders, 10, 124-130.
  • Meral, B. F., & Fidan, A. (2014). Psychometric properties of the screening tool of feeding problems (STEP) in Turkish children with ASD. Research in Developmental Disabilities, 35, 4, 908–916.
  • Meral, B. F., & Fidan, A. (2014). A Study on Turkish Adaptation, Validity and Reliability of the Brief Autism Mealtime Behavior Inventory (BAMBI). Procedia–Social and Behavioral Sciences, 116, 403 – 408.
  • Meral, B. F. (2017). Parental Feeding Practices in Turkish Children with Autism Spectrum Disorder: Factorial Validation of the Feeding Strategies Questionnaire. Children’s Health Care, 46, 1, 1-14.

 

Ücret          :  395 TL+KDV

Tarih           :  14 MAYIS 2017 PAZAR,

Saat            :  10.00-17.00   (1 saat öğle arası)

Kontenjan :  20 kişi

Yer              : ALGI ÖZEL EĞİTİM MERKEZİ  www.algiozelegitim.com.tr

 

Büyükdere cad. Mecidiyeköy Mah. Kervangeçmez Sokak No: 10/1

Mecidiyeköy  Şişli İstanbul

Tel: 0 212 211 10 91-92  Fax: 0 212 212 57 55

 

Kayıt ve ödeme : Sınırlı sayıda kontenjan olduğundan, katılımcıların öncelikle telefonla ALGI ÖZEL EGİTİM MERKEZİ’ne (ALGI TEL: 0212 211 10 91-92) ön kayıt yaptırmaları rica olunur.

 

*** Telefonla kayıt yaptıran katılımcıların en geç 1 MAYIS 2017 PAZARTESİ tarihine kadar TEB BANKASI GÜLTEPE ŞUBESİ 12489 nolu hesaba ALGI EĞİTİM ÖĞRETİM HİZMETLERİ TİC.LTD.ŞTİ. adına (IBAN NO: TR 83 0003 2000 2140 0000 0124 89) eğitim ücretini yatırmaları ve banka dekontunu fax (ALGI FAX: 0212 212 57 55) çekmeleri gerekmektedir. Böylelikle katılımcıların kesin kaydı yapılacaktır.

 

Not: Bankaya ödeme yaparken kendi isminizi belirtmeniz rica olunur.

 

ELDEN ÖDEME YAPILMASI KESİNLİKLE KABUL EDİLMEYECEKTİR.

EĞİTMENLERİMİZ

Yrd. Doç. Dr. Bekir Fatih MERAL-Anadolu Üniversitesinde Sosyoloji lisans, yine Anadolu Üniversitesinde Özel Eğitim anabilim dalında yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamlamıştır. Doktora sonrası araştırma bursu kapsamında bir yıl Kansas Üniversitesinde (University of Kansas) çalışmalarda bulunmuştur. Sakarya Üniversitesi’nde Özel Eğitim Bölümünde, 2008 yılında öğretim görevlisi olarak başladığı görevini 2013 yılından itibaren Yrd. Doç. Dr. olarak sürdürmektedir. Çalışma alanları otizm spektrum bozukluğu, yaşam kalitesi, aile yaşam kalitesi, özel eğitimde yasal düzenlemeler alanlarıdır. Yazarın ilgili konu başlıklarında çok sayıda makalesi vardır.

Bekir Fatih Meral’in Bilimsel ve Sanatsal Kuruluşlara Üyelikleri

  • Özel Eğitimciler Derneği, 2006 –
  • International Society on Early Intervention (ISEI), 2010 –
  • International Society for Quality of Life Research (ISOQOL), 2011 –
  • Association for Behavior Analysis International (ABAI), 2011 –
  • American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD), 2013 –
  • International Wellbeing Group (IWG) – Primary Researcher, 2014 –
  • Çocuk Vakfı – Engelli Çocuklar Danışma Kurulu Üyeliği, 2015 –
  • Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri İzleme, Değerlendirme ve Danışma Kurulu Üyeliği, 2015 –
  • Early Childhood Development Task Force (ECDtf) – Member – 2015

 

Arş. Gör. Ahmet FİDAN-Anadolu Üniversitesi’nden 2008 yılında Almanca Öğretmenliği anadal ve Sınıf Öğretmenliği yandal programlarını; 2013 Özel Eğitim Bölümü Zihin Engelliler Öğretmenliği yüksek lisans programını tamamlamıştır. Aynı programda halen doktora eğitimine devam etmektedir. 2010 yılından beri Sakarya Üniversitesi Özel Eğitim Bölümünde araştırma görevlisi olarak çalışmakta ve 2013 yılından beri ise öğretim görevlisi olarak bazı temel öğretim derslerini yürütmektedir. Tez, araştırma, proje ve sosyal sorumluluk çalışmalarını özellikle otizm spektrum bozukluğu olan çocukların eğitimi ve ilişkili konular üzerinde yoğunlaştırmıştır. Ayrıca öğretmen yetiştirme ve göreve devam eden öğretmenlerin mesleki gelişimi ile özel eğitimde etik değerlerin yaygınlaştırılması konularında çalışmalarını sürdürmektedir. Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda beslenme problemlerinin değerlendirilmesi ve giderilmesi konusundaki çalışmalarını Yrd. Doç. Dr. Bekir Fatih MERAL ile yaklaşık 5 yıldır sürdürmektedir.

Bilimsel ve Sanatsal Kuruluşlara Üyelikleri

  • AAIDD – American Association on Intellectual and Develeopmental Disabilities
  • ABAI- Association of Behavior Analysis International
  • ABA TURKEY – Association for Behavior Analysis Turkey
  • IASSIDD – International Association for the Scientific Study of Intellectual and Developmental Disabilities