Disleksi (Öğrenme Güçlüğü) Farkındalık Haftası – Disleksi Nedir?
Disleksi, en sık rastlanan öğrenme bozukluklarından biridir. Asıl sorunları hafıza ve dil ile ilgilidir. Disleksi olan kişiler her şeyi unutur ve dil ile ilgili derslerde sıkıntı çektikleri bilinmektedir. Bazıları okul zamanında hızlı konuşabilir. İnsanlar da onları pek dikkate almazlar. Normal bir insan okuma, yazma ve anlama gibi eylemler için beyninin sol ön lobunu kullanır. Disleksi olan kişiler sol ön lobu kullanmakta zorluk yaşarlar.
Günümüzde ise disleksi olan kişilerin sayısal zekası çok yüksektir. Okul zamanlarında matematik ve fizik derslerini çok severler. Fakat sözel konuları beceremeyebilirler. Disleksi olan kişilerin sözel zekaları düşük veya geri değildir. Aksine çok güçlü sözel zekaları vardır. Normal bir insanın hayal gücünün en az 2 katına sahiptirler. Disleksi olan çoğu kişinin en büyük düşmanı kitaptır. Bazıları bir kitabı anlamak için aynı kitabı 5-6 kere okur. Disleksi olan insanlar üstün zekalı insanlardır ve bir kısmı ise dahidir. Albert Einstein, Walt Disney, Leonardo Da Vinci, Bill Gates gibi ünlü isimler bunlardan bazılarıdır.
Disleksi ile ilgili ilk bulgular, 1896 yılında bir İngiliz doktor olan W. Pringle Morgan tarafından elde edildi ve British Medical Journal’da yayımlandı. Morgan makalesinde 14 yaşında olan Percy adındaki erkek çocuğunun her zaman akıllı ve zeki bir tutum içinde olduğunu, yaşıtlarıyla kıyaslandığında oyunlarda hızlı olduğunu ve arkadaşlarından geride kalan hiçbir yönü olmadığını, ancak okuyamadığını belirtiyordu. Bu dönemlerde disleksinin görme sistemiyle ilgili olduğu düşünülüyordu.
Çünkü, disleksinin en belirgin özelliklerinden biri harflerin ve kelimelerin karıştırılması ve tersten algılanmasıydı. Bu bakış açısından yola çıkan bir düşünceyle disleksiyle baş etmek için göz eğitimleri yaptırılıyordu. Daha sonra yapılan çalışmalar ise disleksinin görmeyle ilgili bir bozukluk olmayıp dil sistemiyle ilgili bir bozukluk olduğunu ortaya koydu. Bugün göz eğitiminin disleksiyle yaşamayı kolaylaştırmadığı da artık kesinlikle kabul gören bir gerçek. Bugünkü bilgilerin ışığında, disleksi, fonem adı verilen dil birimlerinin birbirinden farklılıklarının ayırt edilmesi sırasında ortaya konmasıdır.
Disleksi, ilk kez İngiliz Doktor W.P Morgen tarafından 1896 yılında tanımlanmıştır. Morgen’a göre Disleksi”Doğuştan kelime körlüğüdür.”
İlk olarak yapılan bu tanımlamadan sonra günümüze kadar birçok disleksi tanımı yapılmıştır.
Avrupa Disleksi Derneğine göre disleksi tanımı “Disleksi;okuma,heceleme ve yazma becerilerini edinmede nörolojik kökenli bir farklılıktır.”
Disleksi, zeka düzeyi “normal veya normal üstü” olan,”okuma hızı,okuma kalitesi,okumayı öğrenme hızı,okuduğunu anlama- anlatma becerisi” yaşıtlarına ve zekasına kıyasla; beklenenin altında olan okuma bozukluğunun genel adıdır.
-Okumayı öğrenirken zorluk yaşama
-Okuma hızının beklenenin altında olması
-Yazarken harf atlama
– Bozuk yazma
-Okurken harf atlama
-Okurken kelimeleri değiştirerek okuma
-Okumakta zorlanma
– Yazarken zorlanma
-Harfleri birbirine karıştırma (b,d,p gibi)
-Rakamları ters yazma (3-6-9… gibi)
-“6-9″,”3-8″,7-4″ gibi rakamları birbirinden ayırt etmede zorluk yaşama
-Okuduğunu anlama ve anlatmada zorlanma
-Sıralı ezber gerektiren konuları ezberlemekte güçlük çekme.(Ayların sırası,haftanın günlerini sıralama)
-Çarpım tablosunu ezberlerken veya ritmik sayarken zorlanma
-Renkleri karıştırma
-Sağı solu ayırt etmekte zorlanma
– Kendini,bir konu hakkında fikrini iyi ifade etmekte zorlanma
-Toplama ve çıkarma işaretini karıştırma
-Ayakkabılarını bağlama gibi motor becerilerde zorlanma
-Okula gitmek istememe
-Yazarken sıra,satır atlama
-İmla kurallarını uygun yazmakta zorlanma
-Noktalı ve noktasız harfleri yazarken ve okurken birbirne karıştırma
Disleksi Eğitimi; disleksi alanında uzman eğitmenler tarafından yapılmalıdır.
Disleksi eğitiminde temel amaç, çocuğun yaşıtları ile olan farkının kapanmasıdır.
Disleksi eğitimi bir program dahilinde yapılmalı ve bu program bireysel olarak uygulanmalıdır.
Dislektik bireylerin eğitimi farklı olup sınıf içi kullanılan klasik öğrenme methodlarıyla öğrenemezler. Her çocuğa uygulanan yöntem bile farklılaşabilir. Yöntem konusunda esnek olunmalı ve mutlaka çocuğun öğreneceği eğitim tekniği uygulanmalıdır.
”Disleksi Tedavisi” için sıralandırılmış aşamalar:
– Wisc-R testi uygulanır.
– Uygulanan testin sonucuna,testi uygulayan psikiyatrist, psikolog, aile ve okuldaki eğitmeninin gözlemleri ile tanılama aşaması tamamlanır.
– Disleksi alanında uzman özel eğitimci tarafından değerlendirme yapılır.
– Dislektik bireye ait BEP ( Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı ) düzenlenir.
– Programın süresi ve uygulama sıklığı bireye göre değişen bir şekildedir. ( Her bireyin öğrenme hızı ve yaşıtları ile arasındaki akademik açığı farklıdır.)
– Uygulamanın sonunda yaşıtları seviyesine gelen çocuğa ihtiyaç durumlarında ara programlar uygulanabilir.
ÇOCUĞUM DİSLEKSİK Mİ?
Disleksik bireylerin aslında öğrenme kapasiteleri olmasına rağmen kendilerine uygun öğrenme yollarına ulaşamadıkları için okuma, yazma, heceleme, imla ve/veya matematikle sorunları vardır. Disleksik bireyler bunları öğrenebilir, ancak genellikle bu problemlerin üstesinden gelmek için özel eğitime ihtiyaç duyarlar. Yetenekli ve üretken zihinlere sahip bu bireylerin öğrenmelerinde bir farklılık söz konusudur.
DİSLEKSİK BİREYLERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Birçoğumuzda bu özelliklerin bir iki tanesi bulunur. Bu bizim de disleksik olduğumuz anlamına gelmez. Disleksik bir insan bu özelliklerin birçoğuna çok uzun süre sahip olan ve bunlardan ötürü öğrenme güçlüğü çeken kişidir.
KONUŞMA
– Konuşmayı geç öğrenme
– Kelimeleri telaffuz etmede güçlük çekme
– Kelimeleri ve yaşa uygun gramer kurallarını öğrenmede güçlük çekme
– Verilen görevleri yapmakta güçlük çekme
– Önce/sonra, sağ/sol vb. ifadeleri karıştırma
– Alfabeyi, tekerlemeleri ve şarkıları öğrenmede güçlük çekme
– Kavramları ve ilişkilerini anlamada güçlük çekme
– Kelime hatırlama ve sorunları isimlendirmede güçlük çekme
OKUMA
– Okumayı öğrenmede güçlük çekme
– Kafiyeli kelimeleri öğrenmede güçlük çekme
– Kelimelerdeki heceleri saymakta güçlük çekme
– Kelimelerdeki sesleri duymakta güçlük çekme
– Kelimelerdeki değişik sesleri ayırt etmede güçlük çekme
– Harflerin seslerini öğrenmede güçlük çekme
– Harflerin isimlerini ve şekillerini hatırlamada güçlük çekme
– Okurken ve yazarken kelimelerdeki harflerin yerlerini değiştirme
– Çok kullanılan kısa kelimeleri yanlış okumak veya hiç okumama
– Uzun kelimeleri okurken bocalama
– Sesli veya sessiz okumada, genellikle kelimeler düzgün okunamadığı için anlama güçlüğü çekme
– Yavaş ve güçlükle sesli okuma
YAZMA
– Düşünceler kağıda dökmekte güçlük çekme
– Çok fazla yazım hatası yapma
DİSLEKSİK BİREYLERDEKİ DİĞER ORTAK ÖZELLİKLER
– Renkleri, nesneleri ve harfleri sıralı bir şekilde isimlendirmede güçlük çekme
– Listeler, tarifler ve olayları hatırlamada güçlük çekme
– Kavramları öğrenmek için onları defalarca görmek veya duymak zorunda olma
– Görsel veya işitsel uyarıcılarla dikkatin dağılması
– Okuldaki yazılılarda ve testlerde sürekli düşüş
– Öğretmenlerin çocuk için sürekli “biraz daha çalışsa olacak” veya “çok tembel” demesi
– Akrabalarda da benzer durumların olması
DİĞER BENZER BOZUKLUKLARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
DİSGRAFİ (EL YAZISI)
– Kötü ve yavaş yazma
– Pasaklı ve düzensiz kağıtlar
– Bakarak yazmakta güçlük çekme
– Motor becerilerde zayıflık
– Harfleri yazmak için gerekli el hareketlerini unutma
DİSKALKULİ (MATEMATİK)
– Sayı saymakta sorunlar yaşama
– Rakamları yanlış okuma
– Matematik işlemlerini hatırlamada ve yapmaka güçlük çekme
– Matematik problemlerini bakarak yazmakta ve yazıları düzenlemede güçlük çekme
– Birçok işlem hatası yapma
– Matematik terimlerini ve kavramlarını akılda tutmakta güçlük çekme
HİPERAKTİVİTE VE DİKKAT BOZUKLUĞU
– Dikkatsizlik
– Değişken dikkat
– Dikkati bir noktada toplayamama
– Dürtüsellik (dikkat ile ilişkili)
– Hiperaktivite
DİSPRAKSİA (MOTOR BECERİLERİ)
– Beden hareketlerini planlarken ve koordine ederken güçlük çekme
– Sesleri çıkarmak için gerekli yüz kaslarını koordine etmede güçlük çekme
İDARİ FONKSİYONLAR/DÜZENLEME BECERİLERİ
– Kağıtları kaybetme
– Zayıf zaman kavramı
– Ödevleri unutma
– Dağınık masa
– Çok fazla veri karşısında yorulma
– Yavaş çalışma
ÇOCUĞUMUN NEYE İHTİYACI VAR?
Eğer çocuğunuz okumada güçlük çekiyorsa ve bu yukarıda anlatılan özelliklerden birçoğuna sahipse, bir an önce disleksi vb. bozukluklarla ilgili bir değerlendirmeye alınması gerekebilir.
Disleksi vb. rahatsızlıklar uygun eğitimle okumayı ve düzgün yazmayı öğrenebilir ve diğer problemlerden kurtulabilirler.
